Η σημασία του παιχνιδιού

Υγεία
echaritygr
3 Μαρτίου 2016
0
304
3 minutes read

Στη διάρκεια των αιώνων αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής ηλικίας υπήρξε και παραμένει το παιχνίδι. Από την αρχαιότητα ακόμη διάφοροι φιλόσοφοι είχαν ασχοληθεί με την έννοια και τη σημασία του παιχνιδιού. Για τον Αριστοτέλη το παιχνίδι είναι «κίνησις της ψυχής» (Αριστοτέλης στο Βιζυηνός, 2009:169) ενώ, ο Πλάτωνας το ορίζει ως τη δραστηριότητα η οποία δεν επιζητά πρακτικό, θεωρητικό, καλλιτεχνικό ή επιβλαβή σκοπό αλλά, πραγματοποιείται μόνο για την ευχαρίστηση και τα συναισθήματα ηδονής που απορρέουν από αυτό (Βιζυηνός,2009).

Το παιχνίδι είναι μια λειτουργία της ζωής αλλά, δεν επιδέχεται ακριβή ορισμό από λογική, βιολογική είτε αισθητική άποψη (Χουιζίνγκα, 2010). Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούν κάποια από τα χαρακτηριστικά που προσδίδει ο Χουιζίνγκα στο παιχνίδι. Στοιχεία λοιπόν του παιχνιδιού μπορεί να είναι η ελευθερία, η εκούσια πράξη και η έλλειψη στη φύση της ίδιας της έννοιας του παιχνιδιού της υποχρέωσης και της πίεσης. Ένα άλλο χαρακτηριστικό συνδέεται στενά με το ότι το παιχνίδι δεν αποτελεί τη συνηθισμένη ή πραγματική ζωή. Είναι ίσως «ένα πέρασμα από την πραγματική ζωή σε μια προσωρινή σφαίρα δραστηριότητας, με εντελώς δική της διάταξη» (Χουιζίνγκα, 2010: 21). Το παιχνίδι σύμφωνα με το Χουιζίνγκα μεταφέρει τον παίκτη από τη συνήθη πραγματικότητα όπου κυριαρχεί το χάος (χωρίς θετικό ή αρνητικό πρόσημο) σε μια τάξη. Το παιχνίδι διέπεται από κανόνες από περιορισμένο και συγκεκριμένο χώρο και χρόνο ενώ, η οποιαδήποτε απόκλιση από τα ανωτέρω δημιουργεί την αίσθηση ότι το παιχνίδι «χάλασε».

«Κομίζει λοιπόν σ’ έναν ατελή κόσμο και στη σύγχυση της ζωής μια προσωρινή, περιορισμένη τελειότητα» (Χουιζίνγκα,2010: 24).

Η λέξη παιχνίδι είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την παιδική ηλικία. Μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα, τον αυθορμητισμό και αντλούν μεγάλη ευχαρίστηση από αυτό (Χατζηχρήστου, 2004). Μέσα από το παιχνίδι το παιδί έχει τη δυνατότητα να αναπαραστήσει και να φιλτράρει αυτά που τον απασχολούν να εξωτερικεύσει τα αισθήματά του και τις παρορμήσεις του (Μάνος, 1997). Για τον Βίννικοτ (1971) το παίξιμο αποτελεί, ένα είδος «γέφυρας» στην ανάπτυξη των ομαδικών σχέσεων μεταξύ των παιδιών. Ο ίδιος αναφέρει επίσης ότι το παίξιμο εμπερικλείει μέσα του την «κατάσταση της σχεδόν απόσυρσης, που συγγενεύει με τη συγκέντρωση των μεγαλύτερων παιδιών και των ενήλικων» (Βίννικοτ: 1971, 100). Η χρησιμότητα του παιχνιδιού διαφαίνεται σύμφωνα με τον Ross (1997) (στο Χατζηχρήστου, 2004) από το γεγονός ότι συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στη διαχείριση της επιθετικότητας, στην αύξηση και ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων και την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των παιδιών. Στη τελευταία λειτουργία συνηγορεί υπέρ και ο Vygotsky (1967,1968) (στο Χατζηχρήστου, 2004), υποστηρίζοντας πως η επαφή και η αλληλεπίδραση ανάμεσα στα παιδιά αλλά και στους ενήλικες με αυτά, που δημιουργούνται μέσα στο παιχνίδι ευθύνονται για την ανάπτυξη της φαντασίας, προσφέρουν λύση σε διάφορα προβλήματα και βοηθούν στην εξέλιξη της ομιλίας.

Το παιχνίδι ορίζεται από το Babcock (1978) ως μια δραστηριότητα πλούσια σε εκφραστική δύναμη και δημιουργία η οποία, γεννάει αντιθέσεις, ετερόγενειες και ανατρέπει τις αξίες. Σύμφωνα με μια φροϊδική αντίληψη (Erikson, 1951), το παιχνίδι δίνει τη δυνατότητα στο παιδί μέσα από αυτό να επιλύσει τις συγκρούσεις και το άγχος του και του δίνεται η ευκαιρία να εκπληρώσει τις επιθυμίες του και να ανταμοιφθεί (Αυγητίδου, 2001). Η σπουδαιότητα του παιχνιδιού υποστηρίζεται επίσης και από τη Διακήρυξη του Ο.Η.Ε για τα Δικαιώματα του παιδιού στο άρθρο 7 όπου αναφέρεται ότι «…Το παιδί θα έχει τη δυνατότητα για παιχνίδι και διασκέδαση, που θα κατευθύνεται προς τους ίδιους σκοπούς όπως και η εκπαίδευση` η κοινωνία και οι δημόσιες αρχές θα προσπαθούν να προάγουν την απόλαυση αυτού του δικαιώματος».

Επίσης υπάρχουν διάφορες θεωρίες που καθιστούν την επίδραση του παιχνιδιού στο παιδί αξιοπρόσεκτη και δυσκόλως αμφισβητήσιμη, τέτοιες είναι: η θεωρία του ατταβισμού που βασίζεται στο βιογεννετικό νόμο του Heckel, της πλεονάζουσας ενεργητικότητας του Spencer, της επιτυχίας και της έξαρσης του «εγώ» του Janet, η θεωρία της επαφής με τον κίνδυνο του Higs και τέλος η θεωρία της ψυχολογίας του βάθους. Σύμφωνα με τη τελευταία το παιχνίδι χαρίζοντας ικανοποίηση στα υποσυνείδητα ‘θέλω’ του παιδιού έχει ως αποτέλεσμα την εξωτερίκευση των ανικανοποίητων και καταπιεσμένων “θέλω” του με συμβολική μορφή. Ο πολυδιάστατος και ποικιλόμορφος χαρακτήρας του παιχνιδιού είναι που το καθιστά περιζήτητο και επιθυμητό από μικρούς και μεγάλους. Έτσι λοιπόν γίνεται διάκριση ανάμεσα σε «παιχνίδια λειτουργικά ή κινητικά» όπως είναι το παιχνίδι με τη μπάλα, σε «συνθετικά ή δημιουργικά» που συνίστανται στις χειροτεχνίες και τις κατασκευές με πλαστικά τουβλάκια κ.α, αλλά και στα παιχνίδια ρόλων (Παπαδόπουλος, 2000).

Παρακάτω δίνεται ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο «Ο μικρός Νικόλας σε καινούργιες περιπέτειες» όπου διαφαίνεται η ανάληψη ρόλων από δύο φίλους τον Νικόλα και τον Αλσέστ:

-Ωραία! Τώρα θα πούμε πως εγώ φοράω ένα μαύρο καπέλο, μυτερό από τις δυο μεριές, ένα μακρύ σακάκι, μια μεγάλη ζώνη, κρατάω ένα σπαθί και οι μπότες μου φτάνουν ως τα γόνατα. Και θα έχω μακριά κόκκινα γένια κι εσύ θα φοράς ό,τι θέλεις, αλλά θα έχεις κι εσύ ένα σπαθί, τσαφ, τσαφ, τσαφ και θα προσπαθείς να πλησιάσεις το καράβι μου κι εγώ θα φωνάζω στο πιστό μου πλήρωμα, «Χέι, χοο, παιδιά!» και αυτοί θα σηκώνουν τα πανιά. Εντάξει;

Όμως ο Αλσέστ δεν κουνήθηκε. Έβαλε τα χέρια στις τσέπες του, σαν να έψαχνε πάλι μαρμελάδα και με ρώτησε:

-Και γιατί θα έχεις κόκκινα γένια;

-Γιατί είμαι ο Κοκκινογένης, ο αρχηγός των πειρατών… γι’ αυτό.

-Καλέ, τι μας λες; Είπε ο Αλσέστ. Και γιατί παρακαλώ να είσαι εσύ ο Κοκκινογένης και να μην είμαι εγώ;

– Εσύ ο Κοκκινογένης; Είπα. Ας γελάσω! Κι έβαλα τα γέλια, κι αυτό δεν άρεσε καθόλου στον Αλσέστ που είπε πως αν δεν ήταν αυτός ο Κοκκινογένης, τότε δε θα έπαιζε τους πειρατές μαζί μου και πως προτιμούσε να μη μου ξαναμιλήσει ποτέ στη ζωή του.

Αυτό που με νευριάζει με τους φίλους μου είναι που δεν ξέρουν να παίζουν, είναι φοβερό πράγμα!

(Γκοσινί &Σενπέ, 2007: 289)

Bio
Latest Posts

echaritygr

Η Οικογένεια του e-Charity.gr Portal, απέναντι στην λογική της απλής κριτικής και της ακατάσχετης αποποίησης ευθυνών ή της άκρατης φιλολογίας, αναλαμβάνει τις ευθύνες του μέλλοντος, ΣΗΜΕΡΑ. Για εμάς, εσάς, το ΑΥΡΙΟ των παιδιών μας. Με μεράκι, αγάπη στον συνάνθρωπό μας κι αφοσίωση στον στόχο μας, συναντιόμαστε από κάθε γειτονιά της Ελλάδας, με έναν σκοπό. Να κάνουμε το όραμά μας, ΠΡΑΞΗ. Την Αλληλεγγύη, ΖΩΗ.