#Covid19 | Πώς στηρίζουμε τους ηλικιωμένους σε επίπεδο ψυχικής υγείας

Η εμφάνιση και η συνεχής διασπορά του νέου κορωνοϊού που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019 από την Κίνα, έχει επιφέρει την επιβολή αυστηρών περιοριστικών μέτρων σε παγκόσμιο επίπεδο, προκειμένου να μειωθεί η εξάπλωση της νόσου. Στο πλαίσιο αυτό, έχει ζητηθεί από τους πολίτες να παραμένουν σπίτι, αποφεύγοντας τις στενές επαφές. Η τήρηση της απομόνωσης και της κοινωνικής απόστασης κρίνεται ιδιαίτερα επιτακτική για τις ομάδες υψηλού κινδύνου, δηλαδή τους ηλικιωμένους και άτομα οποιασδήποτε ηλικίας που πάσχουν από υποκείμενα χρόνια νοσήματα.

Πώς ορίζεται όμως ο ηλικιωμένος; Η γήρανση ορίζεται συνήθως με βάση την ηλικία, και τα άτομα άνω των 65 ετών αναφέρονται συχνά ως τρίτη ηλικία ή ηλικιωμένοι. Ωστόσο, αξίζει να έχουμε υπόψιν ότι πρόκειται για μια ετερόκλητη ομάδα. Όπως σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, έτσι και οι ηλικιωμένοι διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το μορφωτικό τους επίπεδο, την οικογενειακή και οικονομική τους κατάσταση αλλά και τις εμπειρίες ζωής. Επίσης, φαίνεται να έρχονται αντιμέτωποι με περισσότερα προβλήματα υγείας σε σχέση με τους νέους και με επιπλέον παράγοντες που μπορεί να ασκούν έντονη ψυχολογική πίεση.

Η πανδημία μπορεί φέρει αντιμέτωπους τους ανθρώπους με επιπρόσθετα αρνητικά συναισθήματα

Τα μέτρα που έχουν επιβληθεί κατά την τρέχουσα περίοδο, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη μετάδοση του ιού είναι πολύ πιθανό να προκαλούν αρνητικά συναισθήματα σε όλους μας, κάτι που ισχύει ακόμη περισσότερο για τους ηλικιωμένους. Και αυτό γιατί η καθημερινότητα και η φροντίδα τους ανατρέπεται και επηρεάζεται άμεσα και επίσης είναι αυτοί που αντιμετωπίζουν και το μεγαλύτερο κίνδυνο. Η πανδημία του νέου κορωνοϊού μπορεί λοιπόν να τους φέρει αντιμέτωπους με επιπρόσθετα αρνητικά συναισθήματα – φόβος μόλυνσης, άγχος θανάτου, στρες, μοναξιά και ανησυχία για πιθανή απώλεια αγαπημένων προσώπων. Ακόμη μεγαλύτερη προσοχή χρειάζονται τα άτομα με προϋπάρχοντα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας ή γνωστικής έκπτωσης, όπως είναι η άνοια και το αλτσχάιμερ.

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μια πρωτοβουλία της Interamerican και του Ινστιτούτου Prolepsis. Αναφέρεται σε κάποια από τα κυρίαρχα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να βιώνουν οι ηλικιωμένοι κατά την περίοδο αυτή. Παράλληλα, προτείνει ενδεικτικούς τρόπους για τη διαχείρισή τους. Έχει αναπτυχθεί από την επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Prolepsis με στόχο να παρέχει χρήσιμες συμβουλές σε όλους όσους έχουν παππού, γιαγιά ή κάποιον ηλικιωμένο στον άμεσο κύκλο τους. Μπορεί να είναι φροντιστές είτε μέλη της οικογένειας που έχουν αναλάβει τη φροντίδα κάποιου συγγενή είτε και οποιοδήποτε άτομο ενδιαφέρεται να βοηθήσει οικεία του πρόσωπα.

Στρες και άγχος

Πρόκειται για συναισθήματα που μπορεί να κυριεύσουν οποιονδήποτε ως αντίδραση σε καταστάσεις απρόβλεπτες ή γεγονότα που δεν μπορούν να ελεγχθούν. Κάθε άνθρωπος αντιδρά και διαχειρίζεται με διαφορετικό τρόπο τις καταστάσεις αυτές. Αυτό εξαρτάται από τις προηγούμενες εμπειρίες του, το υποστηρικτικό του δίκτυο και την κοινότητα στην οποία ζει. Ωστόσο, ειδικά τα άτομα της τρίτης ηλικίας σε περιόδους κρίσεων ενδέχεται να επηρεάζονται και να αντιδρούν πιο έντονα. Στην παρούσα φάση, το γεγονός ότι οι ηλικιωμένοι βρίσκονται στις ομάδες υψηλού κινδύνου και χαρακτηρίζονται ως πιο ευάλωτοι στον νέο κορωνοϊό είναι πολύ πιθανό να επιφέρει μια επιπλέον ανησυχία και αβεβαιότητα για το μέλλον.

To στρες εκδηλώνεται συνηθώς με τη μορφή αλλαγών και διαταραχών στον ύπνο και τη διατροφή, όπως και με προβλήματα συγκέντρωσης. Ενδέχεται επίσης να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας, καθώς και να παρατηρηθεί χρήση εξαρτησιογόνων και ψυχοδραστικών ουσιών, όπως αλκοόλ, καπνού, ηρεμιστικών ή υπνωτικών σκευασμάτων. Επιπλέον, οι ηλικιωμένοι είναι πιθανό να βιώνουν μεγαλύτερο φόβο και ανησυχία για τη υγεία τους και για την υγεία των γύρω τους. Σύνηθες είναι και το άγχος θανάτου, δηλαδή άρνηση, απόρριψη και άλλα αρνητικά συναισθήματα για τον θάνατο και τη διαδικασία του θανάτου.

Απομόνωση και αισθήματα μοναξιάς

Πέρα από το άγχος και το στρες, λόγω των περιοριστικών μέτρων, τα άτομα τρίτης ηλικίας μπορεί να έρθουν αντιμέτωπα με την κοινωνική απομόνωση και τη μοναξιά. Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά αποτελούν, άλλωστε ένα μείζον πρόβλημα για τους ηλικιωμένους. Όσο η ηλικία αυξάνεται, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η κοινωνικοποίηση των ατόμων, ενώ το υποστηρικτικό τους δίκτυο συρρικνώνεται. Πιο συγκεκριμένα, το 21,5 % του πληθυσμού της Ελλάδας είναι άνω των 65 ετών, με το 24% αυτών να ζουν μόνοι τους.

Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά επηρεάζουν σημαντικά τόσο τη σωματική υγεία των ηλικιωμένων – μεγαλύτερος κίνδυνος για εμφάνιση καρδιαγγειακών και αυτοάνοσων νοσημάτων – όσο και την ψυχική τους υγεία – άγχος, στρες, κατάθλιψη, νευρογνωστικές διαταραχές. Ο αντίκτυπος της κοινωνικής απόστασης φαίνεται να είναι ακόμη πιο έντονος για τους ηλικιωμένους που αντιμετωπίζουν ούτως ή άλλως τέτοιου είδους προβλήματα. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν οι μοναδικές κοινωνικές επαφές που έχουν είναι σε δραστηριότητες εκτός σπιτιού, όπως κέντρα ημέρας, κέντρα κοινότητας και εθελοντικές υπηρεσίες.

Είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι η κοινωνική απόσταση δεν ισοδυναμεί απαραίτητα με τη μοναξιά. Το ζήτημα είναι οι ηλικιωμένοι να είναι ασφαλείς, όχι όμως και μόνοι.

Θλίψη και ανία

Η μακρόχρονη παραμονή στο σπίτι σε συνδυασμό με την αλλαγή στις καθημερινές δραστηριότητες και τη μείωση των κοινωνικών επαφών φαίνεται να διαταράσσουν την καθημερινότητα των ηλικιωμένων. Το γεγονός αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα συναισθήματα ανίας, πλήξης, μειωμένης διάθεσης και απουσίας νοήματος στην καθημερινότητα.

Απώλειες

Δυστυχώς μια απώλεια είναι συνήθως πιο συχνή μεταξύ των ηλικιωμένων. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η απώλεια δεν σχετίζεται μόνο με το θάνατο κάποιου οικείου προσώπου. Εξίσου καθοριστικές είναι και άλλου είδους απώλειες, όπως της αυτονομίας, της λειτουργικότητας, οικονομικές απώλειες καθώς και απώλεια ρόλων – π.χ. επαγγελματικού ρόλου.

Η ικανότητα των ηλικιωμένων να προσαρμόζονται και να αντιμετωπίζουν τις απώλειες και τον επακόλουθο θρήνο ποικίλλει. Συνήθως, εμφανίζουν αλλαγές στον ύπνο και τη διατροφή, συναισθήματα άρνησης, ευερεθιστότητα, θλίψη, θυμό και προβλήματα συγκέντρωσης. Όταν όμως οι απώλειες εμφανίζονται σε συνδυασμό με μια άλλη στρεσσογόνο κατάσταση, η ψυχική υγεία των ηλικιωμένων ενδέχεται να επιβαρυνθεί ακόμη περισσότερο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η πανδημία, η οποία είναι πολύ πιθανό να βιώνεται ως μια πολύ έντονη απειλή. Ας μην ξεχνάμε, ότι πέρα από τις πιθανές απώλειες αγαπημένων προσώπων που μπορεί να συμβούν λόγω της ασθένειας, απώλειες μπορούν να προκύψουν και λόγω της κοινωνικής αποστασιοποίησης και απομόνωσης, όπως η απώλεια του ρόλου του παππού ή της γιαγιάς.

Πώς μπορούμε να στηρίξουμε τους ηλικιωμένους;

Μάθε περισσότερα στο άρθρο της Interamerican