Το Ταξίδι του Ορφέα, μέσα από τα μάτια του Κώστα Κουκουμάκα και της Ντίνας Σύρπου

Μία ξεχωριστή παραγωγή κάνει ντεμπούτο στο 20ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, με την έμπνευση και επιμέλεια δύο αγαπημένων συναδέλφων, της Ντίνας Σύρπου και του Κώστα Κουκουμάκα και σε σκηνοθεσία του Θεόφιλου Δαδή. «Το Ταξίδι του Ορφέα», φιλμ ελληνικής παραγωγής,

με βαθύ ελληνικό καημό, διαδρομές και ιστορίες, αφηγήσεις βίων και στιγμών, ξεριζωμό και προσφυγιά, στοιχεία που καλά γνωρίζει το ελληνικό DNA και οφείλει να θυμάται για να μην επαναληφθούν… Σπονδυλωτές παράλληλες ανθρώπινες διαδρομές, αποκαλύπτουν το μονοπάτι της Μουσικής ως τρόπου έκφρασης και κοινής γλώσσας στο μακρύ ταξίδι των προσφύγων. Σημεία καιρών, λέξεις τοπίων που σέρνουν βαριές αλυσίδες αναμνήσεων και τοπόσημα που μια αόρατη κλωστή, στον αέρα, σαν μουσική – ίσως κι αυτή – έρχεται και τα ενώνει…

Μήπως και για ποιον από μας, δεν ήταν κάποτε τα τραγούδια κι οι μουσικές, μικρές…στεριές, όπως κάποτε είχε πει κι η Άλκηστις Πρωτοψάλτη (Τα τραγούδια είναι στεριές, σαν ξαστεριές για ναυαγούς. Μίλια θα’ κανα κι οργιές, όσο με θες, για να τα ακούς…)

Μετά τα επιτυχημένα ντοκιμαντέρ του για το VICE.COM, BABIES FOR SALE, BACK TO SYRIA και GAY ALBANIA, o βραβευμένος με δημοσιογραφικό βραβείο «Ελένη Βλάχου 2015», από την πρεσβεία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Κώστας Κουκουμάκας, συγγραφέας κι αρθρογράφος στο VICE.COM και στην Καθημερινή της Κυριακής και η δημοσιογράφος Ντίνα Σύρπου, με σημαντικές δημοσιογραφικές επιτυχίες σε CNN.GR και Enikos.gr μεταξύ πολλών άλλων γραφών της, ενώνουν τις δυνάμεις τους και μας συστήνουν μια πυξίδα μνήμης αλλά και έναν κώδικα επικοινωνίας κοινό για όλους, τη μουσική ως ματιά ντοκιμαντέρ που αξίζει να δούμε όλοι για να μην ξεχάσουμε τα σπουδαία που καταφέρνει αυτό το έθνος όταν θέλει και μπορεί…

Λασπότοπος της Ειδομένης. Όταν το βράδυ οι φωνές κόπαζαν και πολλοί πρόσφυγες παρέμεναν ξύπνιοι σε μικρές παρέες. Συριακά, ιρακινά και αφγανικά τραγούδια γύρω από τη φωτιά, θύμιζαν ελληνικούς σκοπούς και ελληνικά μουσικά μοτίβα. Άλλαζαν μόνο τα λόγια. Εκεί, μια ανήλικη προσφυγοπούλα από τη Συρία τραγουδά κάθε βράδυ στον τριτοκοσμικό καταυλισμό, δίπλα στον φράχτη των συνόρων Ελλάδας-ΠΓΔΜ.

Λέσβος. Το νησί που δέχθηκε τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων την περίοδο 2015-16, οι κάτοικοι – πρόσφυγες δεύτερης και τρίτης γενιάς που ξεριζώθηκαν από τα αντικρινά μικρασιατικά παράλια – έζησαν το δράμα στις αυλές τους. Ένας Κούρδος από το Ιράκ φθάνει με βάρκα διακινητή στη Λέσβο, έχοντας κρεμασμένο στην πλάτη, όχι κάποιο σακίδιο με τα υπάρχοντά του, αλλά μόνο το σάζι του. Το ίδιο θαλάσσιο πέρασμα άκουσε τις ίδιες ανθρώπινες ιστορίες, σχεδόν έναν αιώνα μετά. Πυξίδα των προσφύγων και «διαβατήριο» κοινωνικής αποδοχής, ήταν πάλι η Μουσική.

Η Μουσική των Ελλήνων προσφύγων που έφθασαν στην ενδοχώρα μετά το 1922, διαμόρφωσε το ρεμπέτικο και επηρέασε σε καταλυτικό βαθμό το ελληνικό λαϊκό τραγούδι των επόμενων δεκαετιών. Ένας υπέργηρος επιζών της Μικρασιατικής Καταστροφής θυμάται την πρώτη φορά που άκουσε τον Βασίλη Τσιτσάνη στην Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης.

Σαμαρίνα. Ψηλά σε έναν ξενώνα του ομώνυμου χωριού των Γρεβενών, Κούρδοι σημερινοί πρόσφυγες γιορτάζουν το Newroz, που σηματοδοτεί την καινούρια χρονιά και τον ερχομό της Άνοιξης. Τραγουδούν και χορεύουν μεθυστικά, σε ρυθμό που θυμίζει τον πυρρίχιο. Την ίδια στιγμή, Τούρκοι αναζητούν το χωριό των παππούδων τους στα Γρεβενά, παίρνουν μια χούφτα χώμα και τραγουδούν με τους Πόντιους πρόσφυγες τρίτης γενιάς.

Ο Ziad Rajab, μουσικός από το Χαλέπι της Συρίας, που ζει πολλά χρόνια στην Ελλάδα, ανεβαίνει στην Ειδομένη για την πιο συγκλονιστική συναυλία της ζωής του. «Ήταν κάτι ανάμεσα σε γη και ουρανό, φωτιά και νερό. Τότε μόνο κατάλαβα τη δύναμη της Μουσικής», λέει. Τόσα κι άλλα τόσα αμέτρητα στατικά αλλά κινητικά της ψυχής, θα μοιραστούν μαζί μας μέσα από το ντοκιμαντέρ τους ο Κώστας κι η Ντίνα σε δύο προβολές, Παρασκευή 9 και Σάββατο 10 Μαρτίου στο 20ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Εμείς τους συναντήσαμε στο Messenger, ετοιμάσαμε τις ερωτήσεις μας και σας συνιστούμε να επιβιβαστείτε κι εσείς σε μια προβολή και να γίνετε συνταξιδιώτες του…Ορφέα.

https://www.youtube.com/watch?v=Nr4ijX6BxWA&feature=youtu.be

#echaritygr: Γιατί πρόκειται για το Ταξίδι του Ορφέα;

Κώστας Κουκουμάκας: Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ παραπέμπει στον Ορφέα της ελληνικής μυθολογίας ως εκπρόσωπο της τραγουδιστικής τέχνης και της λύρας – δεν πρόκειται δηλαδή για κυριολεξία. Επιλέξαμε αυτόν τον τίτλο για το φιλμ, ώστε να περιγράψουμε το συνεχές ταξίδι των ανθρώπων, εν προκειμένω των προσφύγων κάθε ιστορικής περιόδου, παράλληλα με τη Μουσική τους, ένα αρχέγονο ένστικτο και μια ανθρώπινη ανάγκη.

#echaritygr: Καθένας μας είναι κι ένας μικρός Ορφέας, που περιπλανάται και ταξιδεύει μέσα από το σώμα του, τις αναμνήσεις του και τα βιώματα του. Εδώ οι ήρωες ταξιδεύουν για να σωθούν ή και να διασώσουν…

Κώστας Κουκουμάκας: Οι ήρωες του ντοκιμαντέρ είναι σημερινοί πρόσφυγες, Σύριοι και Ιρακινοί, που έφθασαν στην Ελλάδα από τις εμπόλεμες ζώνες της Μέσης Ανατολής, καθώς επίσης, μεταξύ άλλων, ένας Έλληνας πρόσφυγας, επιζών της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922. Επομένως, αυτοί οι άνθρωποι ταξίδεψαν αρχικά για να σωθούν. Ωστόσο, όπως σωστά σημειώνετε, οι ίδιοι άνθρωποι διασώζουν – μνήμες, αφηγήσεις, μουσικές, λόγια, συναισθήματα. Μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι παραδοσιακά τραγούδια από τη Συρία ή το Ιράκ που έπαιζαν πρόσφυγες στην Ειδομένη, μας θύμισαν αμέσως τραγούδια και σκοπούς που γνωρίζαμε ως ελληνικά. Οι άνθρωποι μετακινούνται διαρκώς – «το νερό πρέπει να κάνει ένα κύκλο και ξανά από την αρχή», λέει σε κάποιο σημείο του φιλμ ένας από τους πρωταγωνιστές.

#echaritygr: Πως στάθηκε αφορμή η μουσική που όλα τα συνορεύει και τα…συνοδεύει ειδικά στα ταξίδια των ανθρώπων της Ανατολής; Είναι μια λύτρωση μέσα στον ορυμαγδό και τη βαβούρα του κόσμου ή και ένα σαράκι για όσα συνδέει στο μυαλό μας;

Κώστας Κουκουμάκας: Η Μουσική γι’ αυτούς τους ανθρώπους είναι από τα πρώτα πράγματα που έχουν για να πιαστούν στη νέα πατρίδα. Σκεφτόμουν, επίσης, ότι η Μουσική για τους πρόσφυγες είναι μεταφορικά κάτι παρόμοιο με τα γλυκά ή τα λουλούδια που κρατάμε όταν πηγαίνουμε μια επίσκεψη σε ένα ξένο σπίτι. Έπειτα, η μουσική των προσφύγων του 1922 μπόλιασε και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ελληνική μουσική τις επόμενες δεκαετίες. Δεν είναι ακριβώς αντίστοιχη συνθήκη, όμως πιστεύω ότι το ίδιο θα συμβεί τα επόμενα χρόνια με τους σημερινούς πρόσφυγες.

#echaritygr: Πως έγινε η επιλογή των ηρώων; Πόσο εύκολο ήταν για αυτούς να σταθούν σε μια κάμερα μπροστά και να μιλήσουν;

Ντίνα Σύρπου: Οι περισσότεροι από τους πρωταγωνιστές του ντοκιμαντέρ μας είναι άνθρωποι που άντεξαν το μακρύ ταξίδι της προσφυγιάς αντλώντας δύναμη από τη μουσική τους. Για κάποιους, το μοιρολόι, το νανούρισμα ή ακόμη κι η μελωδία του ξεφαντώματος που έφεραν από την πατρίδα τους ήταν η κοινή γλώσσα επικοινωνίας με τους ανθρώπους στο νέο τους «σπιτικό». Για κάποιους άλλους, η μουσική έκφραση ήταν η ανάγκη τους να θρηνήσουν για την απώλεια. Για όλους, όμως, τα τραγούδια ήταν η «πυξίδα», που χρειαζόταν για να βρουν το δρόμο προς τη νέα άγνωστη ζωή που ανοιγόταν μπροστά τους. Έτσι επιλέξαμε εμείς τις ιστορίες που έχουμε συμπεριλάβει στο «Ταξίδι του Ορφέα». Με κριτήριο την «αλήθεια» που ήθελαν οι πρωταγωνιστές να μοιραστούν μαζί μας. Κι αυτό που μας έκανε εντύπωση ήταν ότι, παρά την έλλειψη εξοικείωσης με την κάμερα, σχεδόν όλοι ένιωθαν την ανάγκη να μιλήσουν. Σαν να ήθελαν με τον τρόπο αυτό να ξορκίσουν το κακό που τους ξερίζωσε από τον τόπο και τους ανθρώπους τους.

#echaritygr: Τι είδατε εσείς που δεν θα δούμε εμείς στις οθόνες μας;

Ντίνα Σύρπου: Μπορεί να μην δείτε όλα όσα αντικρίσαμε στην Ειδομένη, στη Λέσβο, στα Γρεβενά ή στη Σαμαρίνα, είναι βέβαιο, όμως, ότι θα νιώσετε το ίδιο ακριβώς συναίσθημα μ’ αυτό που βιώσαμε κι εμείς. Γιατί, κακά τα ψέματα, η εικόνα έχει τόση δύναμη και ταυτόχρονα τόση αλήθεια, ώστε δεν μπορείς να αποκρύψεις το παραμικρό.

INFO

Το Ταξίδι του Ορφέα

Σκηνοθεσία: Θεόφιλος Δαδής

Παραγωγή: Ντίνα Σύρπου, Κώστας Κουκουμάκας

Γλώσσες: Ελληνικά, Αγγλικά, Τουρκικά, Συριακά, Κουρδικά

Format: DCP / Color / Διάρκεια: 62΄

Προβολές

Παρασκευή 9/3, 18:00, Αίθουσα Φρίντα Λιάππα

Σάββατο 10/3, 15:30, Αίθουσα Σταύρος Τορνές

Ακολουθήστε «Το Ταξίδι του Ορφέα» στο Facebook και το Instagram

Bio
Latest Posts

echaritygr

Η Οικογένεια του e-Charity.gr Portal, απέναντι στην λογική της απλής κριτικής και της ακατάσχετης αποποίησης ευθυνών ή της άκρατης φιλολογίας, αναλαμβάνει τις ευθύνες του μέλλοντος, ΣΗΜΕΡΑ. Για εμάς, εσάς, το ΑΥΡΙΟ των παιδιών μας. Με μεράκι, αγάπη στον συνάνθρωπό μας κι αφοσίωση στον στόχο μας, συναντιόμαστε από κάθε γειτονιά της Ελλάδας, με έναν σκοπό. Να κάνουμε το όραμά μας, ΠΡΑΞΗ. Την Αλληλεγγύη, ΖΩΗ.