Ναταλία Τσαλίκη: «Οι νέοι πρέπει να γυρίσουν την πλάτη τους στον φόβο»

#echaritygr:  Έχετε υποστηρίξει πως το οπλοστάσιο ενός καλλιτέχνη, είναι η ζωή του, οι εμπειρίες του και οι ρυτίδες του. Ρυτίδες σωματικές αλλά και ψυχικές. Συνδυασμός της ωριμότητας με την νεανικότητα;

Ν.Τ.: Είναι όλα μαζί. Οι ψυχικές ρυτίδες κυρίως, γιατί το πρόσωπο καθρεπτίζει την ψυχή, δίνουν βάθος στον ρόλο. Εάν δεν τις  κουβαλάς και δεν τις διατηρείς σε πρώτο επίπεδο, προσπαθώντας να τις κρύψεις και να καμωθείς ότι δεν υπάρχουν, δεν μπορείς να βρεις την αλήθεια των ηρώων. Οι σωστά σκιαγραφημένοι ήρωες, έχουν βάθος, πληγές, αδυναμίες, ρωγμές για να έχουν θεατρική οντότητα, σκηνική παρουσία, για να μπορεί να ταυτιστεί ο κόσμος, οι θεατές. Για να ταυτιστεί ο θεατής με τον ηθοποιό, οι ρωγμές πρέπει να μην έχουν ξεχαστεί, να μην έχουν καλυφθεί. Είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, που πρέπει να κάνει ο καλλιτέχνης, γιατί όπως κι ο άνθρωπος, έτσι κι ο ηθοποιός πρέπει να μην αρνείται τόσο τα ελαττώματά του όσο και τις αδυναμίες του. Μόνο με την παραδοχή και την αποδοχή τους, θα προχωρήσεις και να ενηλικιωθείς.  Κουβαλώντας τις εμπειρίες και τις ρωγμές σου με διάθεση να τις μοιραστείς με τον κόσμο. Να δείξεις ότι υπάρχουν και είσαι αδύναμος απέναντί τους. Και τότε απευθυνόμενος στο κοινό ο ηθοποιός λέει: «Ανοίξτε λοιπόν κι εσείς τον εαυτό σας, να συνομιλήσουμε.» Είναι μια συνομιλία ανάμεσα σε ανθρώπους εύθραυστους και τρωτούς.

Η δουλειά του καλλιτέχνη είναι να βουτάει, πράγμα που προϋποθέτει ταλέντο, προϋπηρεσία, σιγουριά κι ασφάλεια. Όταν ξεκινάς ένα έργο, έχοντας εφοδιαστεί με αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι σαν μόλις να γεννήθηκες. Και συμφωνώ πως ο καλλιτέχνης οφείλει να κουβαλάει αυτή τη νεανικότητα, ως και παιδικότητα σε όλη του την πορεία. Αλλιώς, δεν μπορεί να ανακαλύψει αυτή την αλήθεια που ψάχνουμε. Μια αλήθεια αναγνωρίσιμη μόνο στην περίοδο του παιδιού που κουβαλάμε μέσα μας. Όταν λοιπόν το περιορίσουμε και του βάλουμε στεγανά, δεν το αφήνουμε να αναπνεύσει. Όπως όταν δεν αφήνεις ένα παιδί να αναπνεύσει. Ο καλλιτέχνης οφείλει να είναι πάντα παιδί, για να μην αλλοτριώνεται, να αναγεννιέται, να ανανεώνεται και να δίνει στους θεατές την νεανικότητα και την παιδικότητα που ψάχνουν όταν παρακολουθούν ένα θεατρικό.

#echaritygr: Άρα ουσιαστικά, ο καλλιτέχνης πρέπει να εκτεθεί και να τσαλακωθεί προκειμένου να επικοινωνήσει με το κοινό…

Ν.Τ.: Αυτό είναι που κάνει τον θεατή να ταυτίζεται. Ο ρόλος είναι ο άνθρωπος. Δεν βλέπουμε τον ρόλο στην σκηνή, βλέπουμε τον καλλιτέχνη. Δεν έρχεσαι να δεις την Αμάντα να προχωρά στην σκηνή, έρχεσαι να δεις την Ναταλία που θα σου βγάλει όλο τον ψυχισμό της, ότι κουβαλάει μέσα της. Κι όσο πιο αληθινό είναι τόσο πιο πολύ σε κερδίζει. Διαφωνώ με την φράση «μπαίνω στο πετσί ενός ρόλου». Είσαι εσύ, ο εαυτός σου, ο χαρακτήρας σου κι η ζωή σου, οι εμπειρίες σου. Έτσι θα δελεάσεις  τον θεατή, να ανοιχτεί κι αυτός χωρίς να το καταλάβει.

#echaritygr: Αν και το έργο είναι γραμμένο το ’44, οι χαρακτήρες, έχουν  μια αισθητική του σύγχρονου σήμερα. Καθρεπτίζει όλη την σύγχρονη αβεβαιότητα της εποχής και συμπυκνώνει τους φόβους, την ανυπομονησία για αλλαγή, εισβάλλοντας στην κατακερματισμένη ψυχή του θεατή. Πως καταφέρνει ένα τόσο παλιό έργο να έχει οντότητα και αιτία ύπαρξης και στο σήμερα;

Ν.Τ.: Όταν πρωτο-γράφεται ένα έργο, κανείς δεν ξέρει την πορεία και την εξέλιξή του. Ο κάθε συγγραφέας ξεκινά τοποθετώντας στο χαρτί την ψυχή του όσο πιο αληθινά μπορεί. Το έργο στην πάροδο των χρόνων δοκιμάζεται. Υπάρχουν κι άλλα έργα του Ουίλιαμς που δεν είναι τόσο κλασσικά και διαχρονικά. Αυτό το έργο είναι διαχρονικό. Έχει δοκιμαστεί μέσα από τα χρόνια, βρίσκοντας ανταπόκριση σε διάφορα κοινά, διαφόρων χρονολογιών και διαφόρων εθνοτήτων. Η αλήθεια κι η ζωή του συγγραφέα, κατάφερε να αγγίξει περισσότερο από τα άλλα του έργα, επειδή είναι ο εαυτός του μέσα. Για αυτό κι είναι λίγα τα έργα που θεωρούνται αμιγώς κλασσικά και διαχρονικά. Αυτό το έργο βρίσκει ανταπόκριση αφενός επειδή κουβαλά αλήθεια, αφετέρου επειδή μιλά για έναν κοινωνικό περίγυρο ανάλογο με τον σημερινό. Όχι μόνο για όλη αυτή την οικονομική ανέχεια που περιστοιχίζει τον κόσμο, αλλά κυρίως για τον ψυχισμό και τον εγκλεισμό των ηρώων, που τον βλέπουμε έντονα και σήμερα γύρω μας.  Για κάποιον λόγο, ο κάθε θεατής, εντοπίζει στοιχεία και ταυτίζεται. Η αγωνία του ήρωα, του κάθε ρόλου, να ξεφύγει να βρει διεξόδους, να αποδράσει, πως χειρίζεται την καθημερινότητά του, την ζωή του, τα όνειρα που κάνει. Σε κάθε έργο, ο κάθε ρόλος, μιλάει στο καθένα μας, με βάση τις ανάγκες μας. Ανάλογα με το μέγεθός του, την ποιότητά του, τον τρόπο σκέψης του, την κουλτούρα του. Είναι πολύ προσωπική ιστορία που δεν μπορεί να την αναλύσει κανείς. Αυτή  είναι η αξία της τέχνης, να συνομιλεί μυστικά με τον καθένα. Σιωπηλές συζητήσεις.

#echaritygr: Δεσποτική μορφή, ριζωμένη στην σκέψη του Τενεσί Ουίλιαμς, υπερπροστατευτική κι αγχώδης, αγχωτική και τελειομανής και με στρατιωτική πειθαρχία. Αμάντα! Τα υλικά για τον ρόλο, έρχονται σε πλήρη αντίθεση, με την γνώριμη προσωπικότητα της Ναταλίας Τσαλίκη, έτσι όπως την συνηθίσαμε στην μικρή οθόνη. Εσείς πως νοιώσατε όταν κληθήκατε πρώτη φορά να «συνομιλήσετε» με την ηρωίδα;

Ν.Τ.: Είναι περίεργη η τηλεόραση. Όταν κάνεις ένα σήριαλ που επαναλαμβάνεται κάθε μέρα μετά από τόσα χρόνια και θα νόμιζε κανείς ότι είμαι συνέχεια στην τηλεόραση – ενώ δεν έχω κάνει πολλά σήριαλ – ο κόσμος δημιουργεί μια εικόνα που έχει άμεση σχέση με την πραγματικότητά μου, όμως δεν είναι μόνο αυτή. Η λειτουργία της τηλεόρασης, είναι πολύ διαφορετική από την λειτουργία του θεάτρου. Πώς συνομίλησα λοιπόν με τον ρόλο της Αμάντα; Όπως σε κάθε ρόλο. Αφήνοντας χώρο να ανθίσει μέσα μου, να δημιουργηθεί, παίρνοντας στοιχεία συνειδητά κι ασυνείδητα. Εισήλθα στον κόσμο της εποχής του συγγραφέα, προσπαθώντας να αισθανθώ πως ήταν. Όπως σε κάθε ρόλο ψάχνεις από αυτά που κουβαλάς και την έρευνα που κάνεις γύρω από τον συγγραφέα. Τους ρόλους τους έχουμε όλοι μέσα μας. Τους κουβαλάμε. Δεν υπάρχει στοιχείο ενός θεατρικού ήρωα που να μην εμπεριέχεται στον καθένα μας. Από τον πιο συνηθισμένο μέχρι τον πιο ακραίο. Αυτή είναι η δουλειά μας, να σκύψουμε μέσα μας και να τον ανακαλύψουμε. Να ρίξουμε φως σε αυτά τα στοιχεία που σκιαγραφούν έναν ήρωα. Πολλές μητέρες έχουν πολλά στοιχεία της Αμάντας. Εδώ είναι μεγεθυμένα τα πράγματα, δοσμένα στην υπερβολή τους, γιατί αυτή είναι η απαίτηση του θεάτρου. Δεν είναι ντοκιμαντέρ. Η αγάπη που ερήμην μας γίνεται καταπίεση, καταλήγει σε ευνουχισμό. Η προσπάθεια μιας μητέρας που έχει εγκαταλειφθεί από τον άνδρα της και έχει απαξιωθεί η θηλυκότητα της, να απαγκιστρωθεί από τα παιδιά της. Οι μητέρες σαν την Αμάντα, γεμίζουν το κενό τους τρώγοντας από τις σάρκες των παιδιών τους, ρουφώντας ζωή από τα παιδιά τους. Κι αν δεν ήταν τόσο υπερβολικά γραμμένο, δεν θα μπορούσε κάποιος να βρει στοιχεία δικά του και να ταυτιστεί. Κι εγώ τα ένοιωσα με την κόρη μου πολλές φορές, τα οποία όμως τα χειρίζομαι όπως οφείλει να κάνει κάθε γονιός για να μην φτάνει σε υπερβολές.

#echaritygr: Όπως έντονα αποτυπώνεται αυτή η μορφή πειθαρχίας σε μια φράση που σε καθηλώνει στο έργο. Η Αμάντα καλεί την κόρη της, να κάνει μια ευχή στο φεγγάρι κι ο ακρωτηριασμός της προσωπικότητας της κόρης, φαίνεται έκδηλα με την ερώτησή της : «πες μου τι θες να ευχηθώ»…

Ν.Τ.: Είναι ανατριχιαστική ατάκα αυτή. Δείχνει πόσο πολύ κατευθύνει και καθοδηγεί την ψυχή του παιδιού. Μα πόσες μητέρες δεν το κάνουν αυτό; Εδώ αποδίδεται μεγεθυμένο και υπερβολικό, αλλά για σκεφτείτε πόσες φορές γίνεται αυτό στην καθημερινότητα μιας οικογένειας; Από μεγάλες αποφάσεις: τι θα κάνεις στην ζωή σου, – που προεπιλέγω εγώ (μητέρα) και σε κατευθύνω-  χωρίς να το έχεις συνειδητοποιήσει / μέχρι το : ποιον θα παντρευτείς και πως θα μεγαλώσεις τα παιδιά σου… Όλα αυτά συμπυκνώνονται σε αυτή την φοβερή φράση. «Τι θες να ευχηθώ μητέρα». Ούτε καν, τι να ευχηθώ…

Η μητέρα δεν το εισπράττει. Δεν το καταλαβαίνει, το θεωρεί φυσικό. Νομίζει ότι θα κάνει καλό στο παιδί. Αλλά παράλληλα για να μην την δούμε μόνο ακραία και αρνητική την Αμάντα – γιατί έχει και τις ανθρώπινες πτυχές της – διατηρεί μια παιδικότητα, μια αφέλεια – όλα αυτά δεν τα κάνει συνειδητά – που την κάνουν συμπαθή. Γιατί αλίμονο να μην είναι συμπαθής η ηρωίδα, πως θα μπεις στον ρόλο ενός ανθρώπου που δεν τον συμπαθείς, αν δεν καταλάβεις τις αιτίες του και τον δικαιολογήσεις; Έχει μια αφέλεια, μια τρυφεράδα, ένα παιδί που δεν έχει μεγαλώσει.

#echaritygr: Σε όλη την διάρκεια του έργου, η μητέρα απαγορεύει στον γιο να χαρακτηρίζει την αδελφή του: ανάπηρη. Στο τέλος όμως η ίδια εκρήγνυται και χρησιμοποιεί την ίδια λέξη. Πόσο σημαντικό είναι να αποδεχθούμε μια κατάσταση και να την εξωτερικεύσουμε; Πέρα από τα όρια του έργου, ποια η σχέση της Ναταλίας με τις λέξεις; Υπάρχουν λέξεις που να σας φοβίζουν;

Ν.Τ.: Όχι δεν υπάρχουν και γενικώς προσπαθώ να μην με φοβίζει τίποτε. Κι αν υπάρχουν φόβοι και φοβίες, οφείλω να τα αντιμετωπίσω. Ο φόβος είναι ο χειρότερος σύμβουλος του ανθρώπου. Είναι πιο πάνω κι από το μίσος κι από την κακία. Η προσπάθεια της Αμάντα να μείνει εγκλωβισμένη στον φανταστικό της κόσμο, της έχει επιβάλει να ξεχνά, να μην βλέπει πράγματα που την επαναφέρουν στην πραγματικότητα. Όπως είναι η αναπηρία της κόρης της. Έχει απαγορεύσει τόσο ωμά να αναφέρεται καν αυτή η λέξη. Την βγάζει από τον κόσμο της. Αυτή είναι η δυσκολία του ρόλου της Αμάντα. Ζει με το ένα πόδι στο σήμερα, την πραγματικότητα και με το άλλο στην φαντασία. Αυτό ήταν που με δυσκόλεψε στο ρόλο. Και στο τέλος η απελπισία η οποία έρχεται με τη μη ευόδωση της επίσκεψης του νεαρού στο σπίτι, την οδηγεί σε ξέσπασμα και αρθρώνει αυτό που φοβάται να αρθρώσει. Ότι έκρυβε μέσα της ξεχύνεται και ξεσπάει. Όλοι μας έχουμε κοινές αλήθειες, κοινές φοβίες που αρνούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Όταν κάποιος καταφέρει να τις εξωτερικεύσει, αποκλείεται να μην βρει ανταπόκριση. Αυτό όμως θέλει τόλμη και γενναιότητα.

#echaritygr: Υπάρχει κάτι το οποίο προσμένουμε μα πάντα αργεί να έρθει. Αυτή την προσμονή και την ελπίδα μας, για κάτι καλύτερο, οφείλει – έχει βάσεις για να υπάρχει – ή μήπως πρέπει να συμβιβαστούμε με το παρόν και να κοιτάξουμε να διαχειριστούμε το τώρα;

Ν.Τ.: Θεωρώ ότι είναι μεγάλο λάθος και πολύ απατηλό να μεταθέτουμε τις επιθυμίες μας στο αύριο. Έτσι μπορεί να μην έρθει ποτέ αυτό το αύριο, τελειώνει κάποια στιγμή η ζωή μας και συνειδητοποιούμε ότι δεν ζήσαμε τίποτε. Είμαι υπέρμαχος του τώρα. Στην παράσταση, βλέπουμε πως όλοι μεταθέτουν τις ελπίδες και τα ζητούμενά τους, σε κάποιον άλλο ή σε  κάποια άλλη στιγμή στο μέλλον. Και λέει κι ο ίδιος ο ήρωας, στην αρχή, «αυτό το κάτι για το οποίο συνεχίζουμε να ζούμε». Είναι μεγάλο λάθος, δηλώνει εγκλεισμό μιας κοινωνίας, την απογοήτευσή της. Είναι αυτό που λείπει σήμερα, αυτό που συμβαίνει γύρω μας, στην Ελλάδα. Περιμένουμε όλοι κάποιον από μηχανής θεό, ότι κάποια στιγμή θα τελειώσει η κρίση, κάποια στιγμή θα αναπτυχθεί η Ελλάδα, κάποια στιγμή θα… αλλά στην πραγματικότητα τίποτε δεν γίνεται μόνο του. Είναι πολύ σημαντικός εχθρός και κίνδυνος, να περιμένουμε κάτι στο μέλλον, έξω από εμάς.

#echaritygr: Μπορεί το θέατρο να συγκινήσει, να αφυπνίσει, να διαμορφώσει συνειδήσεις και να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο προς όφελος αυτού;

Ν.Τ.: Η τέχνη απευθύνεται στον καθένα, ανάλογα με τις αναζητήσεις του. Δεν είναι όμως διδακτικός ο ρόλος της, δεν είναι ούτε επιστήμη, ούτε θεωρία. Λειτουργεί μακροπρόθεσμα. Σαν την παιδεία, καλλιεργείται, διαμορφώνοντας συνειδήσεις αλλά θέλει χρόνο, επίγνωση και συμμετοχή του θεατή. Δεν γίνεται τίποτε ερήμην του και εν αγνοία του. Όταν παρακολουθείς μια παράσταση, πρέπει να ξέρεις γιατί την προτιμάς, γιατί συμμετέχεις και πως συμμετέχεις. Πως χρησιμοποιείς αυτό που θα εισπράξεις. Θέλει ενεργό συμμετοχή. Μακροπρόθεσμα καλλιεργεί την ψυχή σου και κατ’ επέκταση βάζει σε μια λειτουργία και το μυαλό. Ο Διονύσιος Σολωμός έλεγε μάλιστα χαρακτηριστικά: «Πρέπει πρώτα με δύναμη να συλλάβει ο νους, κι έπειτα η καρδιά θερμά να αισθανθεί ότι ο νους συνέλαβε.»

Ν.Τ.: Δεν ανήκω στους ανθρώπους που τους αρέσει να δίνουν συμβουλές. Αντίθετα είμαι από αυτούς που τους αρέσει να διδάσκονται. Βλέπω τον εαυτό μου να έχει επιθυμία να διδαχθεί από τους νέους. Είναι πολύ σοφό να διδαχθούμε κι από τους νέους αλλά κι από τα παιδιά. Πάντα υπήρξα θιασώτης των εμπειριών. Της διδαχής μέσα από την αγνότητα και τη σοφία που κουβαλά ένα παιδί. Θέλω πραγματικά να προσεγγίσω τους νέους και να μάθω πως τα βγάζουν πέρα σε μια τόσο δύσκολη εποχή που εμείς καταστρέψαμε. Από πού αντλούν δύναμη, κουράγιο και ψυχραιμία. Οι νέοι πρέπει  να γυρίσουν την πλάτη τους στον φόβο. Πιστεύω ότι η ελευθερία στον άνθρωπο είναι το μεγαλύτερο ζητούμενο, να νιώσουν ελεύθεροι, μακριά από φόβο, καταπίεση και κατευθύνσεις. Αυτό όμως προϋποθέτει μεγάλη πάλη κι αγώνα. Πρέπει να ψάξουν να βρουν τα «θέλω» τους, την ταυτότητά τους και να μην αρνούνται να δουν τον εαυτό τους όπως πραγματικά είναι. Να ξέρεις τα δικαιώματά σου σαν πολίτης αλλά και τις υποχρεώσεις σου. Να ενηλικιωθούμε γιατί νομίζω ότι είμαστε ένας λαός σε κατάσταση εφηβείας. Η προτροπή μου προς τους νέους λοιπόν, είναι να μην φοβούνται να δουν την αλήθεια, τη μέσα και την έξω τους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ