Μεγάλος συγγραφέας, δημοσιογράφος, μεταφραστής, βαθύς γνώστης της ιαπωνικής κουλτούρας. Ο Ελληνο-Ιρλανδός Λευκάδιος Χερν, που γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1850 και από το 1890 έως το τέλος της ζωής του, το 1904, έζησε στην Ιαπωνία, είναι ο συγγραφέας που συνέβαλε καθοριστικά στη διάδοση του ιαπωνικού πολιτισμού στη Δύση.

Μία σπουδαία έκθεση για τον Λευκάδιο Χερν αλλά και για την ιαπωνική τέχνη φιλοξενείται στην Πινακοθήκη του δήμου Αθηναίων: η έκθεση «Η Ιαπωνία και το Βιβλίο», που περιλαμβάνει βιβλία του Λευκάδιου Χερν για την Ιαπωνία, τυπώματα του καλλιτεχνικού ρεύματος Ουκίγιο-ε (Ukiyo-e), που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τη δυτική τέχνη, και «παράξενες εικόνες» (manga). Εξέχουσα θέση έχουν τα έργα του ιάπωνα καλλιτέχνη Κατσουσίκα Χοκουσάι (Katsushika Hokusai 1760-1849) πρόδρομου των manga. Ουκίγιο-ε σημαίνει «εικόνες ενός ρέοντος κόσμου». Είναι ένα καλλιτεχνικό ρεύμα που τον 18ο και 19ο αιώνα εξέφρασε τη μεταμορφωτική περίοδο του Τόκιο. Ο Λευκάδιος Χερν υπογραμμίζει συχνά στα κείμενά του την ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία διάσημων ιαπώνων καλλιτεχνών του Ουκίγιο-ε.

Στην έκθεση «Η Ιαπωνία και το Βιβλίο» παρουσιάζονται συνολικά 68 έργα από τις συλλογές του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας. Χρονολογούνται από τον 18ο έως τον 20ο αιώνα και προέρχονται από τις συλλογές Μάνου, Ευσταθίου και Γουίλσον.

---

Την έκθεση διοργανώνουν ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), η Αθήνα 2018, Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου και το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Κέρκυρας. 

---

«Ο Λευκάδιος Χερν» λέει στο «Πρακτορείο» η διευθύντρια του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης Δέσποινα Ζερνιώτη «στα δεκατέσσερα χρόνια που έζησε στην Ιαπωνία, συνέγραφε στα αγγλικά σχεδόν ένα βιβλίο τον χρόνο, αφιερωμένο στις παραδόσεις και στους μύθους της χώρας. με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται προσιτοί και κατανοητοί από τους Δυτικούς, προσπαθώντας πάντα, άμεσα ή έμμεσα, να διαδώσει στη Δύση την ιαπωνική κουλτούρα και να τη φέρει κοντά στους Δυτικούς αναγνώστες.

Ο Λευκάδιος ήταν ο διαμεσολαβητής, ο διερμηνέας ανάμεσα στην Ιαπωνία και στη Δύση. Ο άνθρωπος που εναντιώθηκε στη δυτικοποίηση της χώρας, ο υποστηρικτής της διατήρησης της ιαπωνικής εθνικής ταυτότητας. Οι Ιάπωνες τον κατατάσσουν στους εθνικούς τους συγγραφείς. Είμαστε πολύ περήφανοι που ένας κατά το ήμισυ Έλληνας εκείνη την εποχή ζώντας στην Ιαπωνία διέδωσε τον πολιτισμό της Ιαπωνίας στη Δύση.

Με την έκθεση, το κοινό έχει την ευκαιρία να δει βιβλία του, από τη συλλογή που δώρισε ο Τάκης Ευσταθίου στο μουσείο, και συνεχίζει να την εμπλουτίζει με πρωτότυπα έργα».

Η έκθεση «Η Ιαπωνία και το Βιβλίο», που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ιαπωνίας, δίνει την ευκαιρία στο αθηναϊκό κοινό να δει έργα μεγάλων καλλιτεχνών, να γνωρίσει το έργο του Λευκάδιου Χερν αλλά και το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας.

Ο καλλιτεχνικός σύμβουλος και επιμελητής της Πινακοθήκης και των Μουσείων του δήμου Αθηναίων, Ντένης Ζαχαρόπουλος, ο οποίος έχει -μαζί με τη Δέσποινα  Ζερνιώτη- την επιμέλεια της έκθεσης, δηλώνει στο «Πρακτορείο»: «Με την έκθεση αυτή δείχνουμε πάρα πολλά διαφορετικά πράγματα μαζί. 

Πρώτον, δείχνουμε πολύ υψηλού επιπέδου τέχνη. έργα που θα μπορούσαν να κοσμούν το μεγαλύτερο μουσείο στον κόσμο, πάρα πολύ μεγάλους καλλιτέχνες, οι οποίοι εξακολουθούν να είναι πολύ σύγχρονοι και να μπορούν να επηρεάζουν, με τα manga, ακόμα και νέα παιδιά σήμερα.

Το δεύτερο είναι ότι δείχνουμε, επιτέλους, ένα σπουδαίο μουσείο που βρίσκεται στην Κέρκυρα, ένα πολύ μικρό μέρος βέβαια από μια τεράστια συλλογή. Δείχνουμε το Μουσείο των Ασιατικών Τεχνών που συγκεντρώνει συλλογές, μεταξύ των οποίων η συλλογή Μάνου. Είναι πραγματικά ένα σπουδαίο μουσείο που δεν το ξέρει ο κόσμος και είναι ισότιμο με τα μεγάλα ανάλογα μουσεία που βρίσκονται στο Παρίσι ή στο Λονδίνο. Παρ’ όλα αυτά δεν έχει τύχει αναγνώρισης, κυρίως από την Αθήνα, γιατί τα έργα ταξιδεύουν σε όλα τα μεγάλα μουσεία όταν γίνονται εκθέσεις, αλλά στην Αθήνα τα δείχνουμε πρώτη φορά.

Τρίτον, παρουσιάζουμε τον Λευκάδιο Χερν, μια πολύ μεγάλη προσωπικότητα. Επιτέλους, αρχίζουμε να βγάζουμε και στα ελληνικά βιβλία του ενώ όλος ο κόσμος έχει δημοσιεύσει βιβλία του στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και σε άλλες γλώσσες από το 1900 και μετά. Μεταφράζεται στα ελληνικά σιγά-σιγά, είναι μεγάλος συγγραφέας και παράλληλα έχει κάνει πάρα πολύ μεγάλες και σημαντικές μελέτες, σε ανύποπτο χρόνο, πάνω στην Ιαπωνία, στη νοοτροπία της, στα ήθη της, στην ιστορία της.

Τέταρτον, δείχνουμε τους δεσμούς Ελλάδας-Ιαπωνίας στον τομέα του πολιτισμού. Φέτος γιορτάζουμε το έτος Ελλάδα-Ιαπωνία και τις ελληνο-ιαπωνικές σχέσεις, οι οποίες βεβαίως είναι σχέσεις οικονομικές, πολιτικές, διπλωματικές. Πολιτισμικά δεν φαινόταν ότι είχαμε τόσο στενούς δεσμούς. Αλλά αν πάρουμε τον Γρηγόριο Μάνο που έχει κάνει μία από τις μεγαλύτερες συλλογές ιαπωνικής τέχνης ήδη απ’ τα 1890 μέχρι περίπου το 1920 και τον Λευκάδιο Χερν, βλέπουμε ότι έχουμε δύο μεγάλες προσωπικότητες που θέτουν στην Ευρώπη μια τεράστια πολιτιστική κληρονομιά, όπου η Ελλάδα και η Ιαπωνία εμφανίζονται χέρι με χέρι ακόμη κι αν αυτό δεν έχει περάσει στο αθηναϊκό κοινό. Αρχίσαμε να βγάζουμε στα ελληνικά βιβλία του Λευκάδιου Χερν, για τον Γρηγόριο Μάνο δεν έχουμε ούτε καν ένα βιβλίο, είναι ελάχιστες οι αναφορές που έχουμε. Υπήρξε πρεσβευτής αλλά και ένας ιδιαίτερα μορφωμένος άνθρωπος, πολύ φίλος με συγγραφείς, με λογοτέχνες, με ιστορικούς τέχνης.

Τέλος, η έκθεση αυτή πραγματοποιείται την περίοδο που η Αθήνα είναι Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου, θα είναι για λίγο ακόμη, και η ιαπωνική τέχνη, ειδικά αυτή που δείχνουμε εδώ, το Ουκίγιο-ε, είναι μία τέχνη τυπογραφίας και χαρακτικής και έχει άμεση σχέση με το βιβλίο. Είναι ίσως η μόνη τέχνη που έχει πολύ στενό διάλογο με τη Δυτική τέχνη, μεγάλη επιρροή στην Αγγλία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, που δεν είναι αποτέλεσμα της αποικιοκρατίας. Έχουμε δύο ισότιμους πολιτισμούς που έρχονται σε επαφή ο ένας με τον άλλον, δίνουν τα χέρια, συνομιλούν. Ο ένας επηρεάζει τον άλλον, χωρίς να χάσουν ο καθένας την ταυτότητά του. Ακριβώς γιατί δεν υπάρχει το θέμα της κυριαρχίας.

Είναι μια έκθεση πολύ σύγχρονη. Αν τη δει ένας μη ειδικός, όχι μόνο θα του αρέσει αλλά θα δει ενδιαφέρονται πράγματα».

Στο τμήμα της για τον Χερν, η έκθεση περιλαμβάνει πρώτες εκδόσεις, πρωτότυπα κείμενα του Ελληνο-Ιρλανδού συγγραφέα και σπάνιες εκδόσεις επιλεγμένων δοκιμίων του μεταφρασμένες στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά και ιαπωνικά.

Ο Χερν είναι ένας πολύ σημαντικός συγγραφέας, τονίζει στο «Πρακτορείο» ο συλλέκτης Τάκης Ευσταθίου που εδώ και δεκαετίες καταβάλλει μεγάλες προσπάθειες για να γίνει περισσότερο γνωστό το έργο του Ελληνο-Ιρλανδού συγγραφέα στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Από την πλευρά της, η μορφωτική ακόλουθος της Ιαπωνικής Πρεσβείας Τσιόρι Σίντανι (Chiori Shintani) επισημαίνει ότι ο Χερν «είναι ένας από τους πιο γνωστούς Έλληνες στην Ιαπωνία. Μπορούμε να τον θεωρήσουμε Ιάπωνα. Είναι μεγάλη χαρά μας που ακόμη και σήμερα παίζει μεγάλο και καθοριστικό ρόλο στη σχέση Ελλάδας-Ιαπωνίας».

«Ο λόγος που οι Ιάπωνες μιλούν με ενθουσιασμό για τον Λευκάδιο Χερν» εξηγεί η γλύπτρια και ζωγράφος Ντίνα Αναστασιάδου, που έχει ζήσει πολλά χρόνια στην Ιαπωνία και το έργο της είναι βαθιά επηρεασμένο από τον ιαπωνικό πολιτισμό, «είναι ότι ο Χερν γνώρισε και κατάλαβε βαθιά την ιαπωνική ψυχή. Γι’ αυτό άλλωστε ο λευκαδίτης συγγραφέας συνέβαλε στο πλησίασμα Ανατολής και Δύσης».

Η ζωή του

Ο Λευκάδιος Χερν γεννήθηκε στη Λευκάδα, το 1850. Μητέρα του ήταν η Ρόζα Κασιμάτη από τα Κύθηρα και πατέρας του ο Ιρλανδός Τσαρλς Μπους Χερν. 

Οι γονείς του Λευκάδιου χώρισαν λίγα χρόνια μετά τη γέννησή του. Ο Λευκάδιος μεγάλωσε στο Δουβλίνο υπό την επιτήρηση της αυστηρής θείας του Σάρας Μπρέναν και είδε για τελευταία φορά τη μητέρα του όταν ήταν πέντε ετών.

Δέκα εννέα ετών πήγε στην Αμερική, όπου έμεινε για περίπου είκοσι χρόνια και εργάστηκε ως δημοσιογράφος και μεταφραστής γάλλων λογοτεχνών. Μετά τη μεγάλη επιτυχία που είχε το βιβλίο του με εντυπώσεις από τη διετή παραμονή του στη Μαρτινίκα, το περιοδικό Harper’s Magazine τον έστειλε το 1890 στην Ιαπωνία προκειμένου να γράψει τις εντυπώσεις του από εκεί.

Στην Ιαπωνία παντρεύτηκε τη Σέτσου Κοϊζούμι, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά. Ασπάστηκε τον βουδισμό και πολιτογραφήθηκε Ιάπωνας, παίρνοντας το όνομα Γιάκομο Κοϊζούμι. Δίδαξε αγγλική γλώσσα και λογοτεχνία σε ιαπωνικά σχολεία και στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο. Πέθανε το 1904.

---

info

Έκθεση «Η Ιαπωνία και το βιβλίο»
Υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ιαπωνίας
Επιμέλεια: Ντένης Ζαχαρόπουλος – Δέσποινα Ζερνιώτη
Διάρκεια: έως τις 3 Μαΐου 2019. Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων,
κτίριο Μεταξουργείου: Λεωνίδου&Μυλλέρου, Πλ. Αυδή,
στάση μετρό: Μεταξουργείο. Ώρες λειτουργίας: Τρίτη: 10:00-21:00,
Τετάρτη-Σάββατο 10:00-19:00, Κυριακή 10:00-16:00. Είσοδος ελεύθερη.