Ιάκωβος Μαρτίδης | «Για να μη μοιάσουμε στο πρόσωπο του τέρατος…»

ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ-ΑΡΧΕΙΟ Υγεία
Μίρκα Αρβανίτη
6 Μαρτίου 2019
0
596
3 minutes read

Βία. Βία κάθε μορφής. Κι ακόμη πιο τρομακτική όταν προέρχεται από και προς την τρυφερή παιδική ηλικία. Παιδιά που μεγάλωσαν νωρίς. Παιδιά που μεγάλωσαν απότομα. Παιδιά που βιάστηκαν να γίνουν οι μικρές εικόνες των μεγάλων που προτιμούν να τρομοκρατούν, επειδή κατά βάθος οι ίδιοι είναι τρομοκρατημένοι. Μια ενδιαφέρουσα συνάντηση με τον κ. Ιάκωβο Μαρτίδη, ψυχίατρο και αξιόλογο συγγραφέα, που σίγουρα θα δώσει απαντήσεις και θα γεννήσει νέους προβληματισμούς.

Σύντομο Βιογραφικό

Ο Ιάκωβος Μαρτίδης πέρασε με υποτροφία στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και τελείωσε με άριστα τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Κοινωνική Ψυχιατρική. Είναι μέλος επιστημονικών εταιρειών που ασχολούνται με την ψυχική υγεία και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας για την Γνωστική και τη Συμπεριφορική ψυχοθεραπεία. Εργάζεται ως ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής και οικογενειακός σύμβουλος. Είναι συγγραφέας του βιβλίου Η ΑΓΑΠΗ ΣΤΗΝ ΠΡΙΖΑ στο οποίο πραγματεύεται το ψυχολογικό ταξίδι των σχέσεων στον έρωτα, τον γάμο και το διαζύγιο και του βιβλίου ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ, όπου αναλύει τα όσα θα άξιζε να γνωρίζει κανείς για τις σχέσεις.

Να μην αφήσουμε τον δράκο να νικήσει… | Το ειδεχθές προσωπείο της ενδοσχολικής βίας

Μαρία Χατζηαποστόλου: Πώς θα ορίζατε γενικότερα το φαινόμενο του ρατσισμού;

Ιάκωβος Μαρτίδης: Ρατσισμός είναι η πεποίθηση ότι κάποιοι άνθρωποι είναι κατώτεροι ή σε ακραίες περιπτώσεις ότι δεν είναι καν άνθρωποι, λόγω του χρώματός, της θρησκείας τους, λόγω της φυλετικής ή εθνικής τους καταγωγής. Είναι μια διαχρονική αντίληψη που απαντάται σε όλες τις κοινωνίες σε μικρό ή μεγάλο βαθμό. Ο ρατσισμός εκδηλώνεται με καχυποψία, περιφρόνηση ή και βία απέναντι στους ανθρώπους που έχουν διαφορετικά φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά από τους ρατσιστές. Δύο ακραία παραδείγματα: Η συμπεριφορά των ναζιστών που εξολόθρευσαν εκατομμύρια Εβραίους, μόνο και μόνο γιατί έτυχε να γεννηθούν Εβραίοι και η οργάνωση Κου Κλουξ Κλαν (Ku Klux Klan, KKK) που έδρασε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και υποστήριζε το ιδεολόγημα της υπεροχής των λευκών έναντι των άλλων φυλών. Η οργάνωση χρησιμοποίησε συχνά την τρομοκρατία, τη βία και πράξεις εκφοβισμού, για να καταπιέσουν τους Αφροαμερικανούς και άλλες φυλετικές ομάδες. Και όμως! «Κι όσους ο κόσμος θεωρεί παρακατιανούς και περιφρονημένους, εκείνους διάλεξε ο Θεός, τα μηδενικά, για να καταργήσει όσους θαρρούν πως είναι κάτι». (Προς Κορινθίους Α΄ 1 στιχ. 28)

Μ.Χ.: Ποια η σχέση του ρατσισμού με τη βία και πόσο ευθύνεται ο πάσης φύσεως ρατσισμός για την ενδοσχολική βία;

Ι.Μ.: Ο ρατσισμός έχει άμεση σχέση με τη βία και μπορεί η έκφραση της βίας να πάρει άγριες και τραγικές διαστάσεις, τόσον όσον αφορά την έκτασή της, όσο δε και ως προς τον τρόπο έκφρασης της βίας. Η ενδοσχολική βία μπορεί να έχει κάποια ρατσιστική χροιά, αλλά δεν ταυτίζεται με τον ρατσισμό, δεδομένου ότι ασκείται τις περισσότερες φορές σε ομόθρησκους, σε ανθρώπους του ιδίου χρώματος και της ιδίας φυλής. Φυσικά ένας που διακατέχεται από ρατσιστικές αντιλήψεις είναι επιρρεπής στο να εκδηλώσει πολύ πιο εύκολα παραβατική συμπεριφορά, πρακτικές εκφοβισμού, παρενόχλησης αλλά και βίαιης συμπεριφοράς μέσα στο σχολείο.

Μ.Χ.: Θα μπορούσατε να μας αναφέρετε ειδικότερα κάποιες μορφές σχολικού εκφοβισμού;

Ι.Μ.: Ο σχολικός εκφοβισμός χαρακτηρίζεται από μια σειρά επιθετικών πράξεων από ένα πιο ισχυρό παιδί ή ομάδα παιδιών (θύτης) προς ένα πιο αδύναμο ή ομάδα μαθητών (θύμα). Σκοπός αυτών των πράξεων είναι να βλάψουν τον αποδέκτη, να διαταράξουν τις ισορροπίες και να δημιουργήσουν αναστάτωση (Olweus, 1978). Στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνες σε σχολεία της επικράτειας, υπολογίζεται ότι το 10% του συνόλου των μαθητών γίνεται θύμα επιθετικής παρενόχλησης από συνομήλικους του ή παιδιά διαφορετικών ηλικιών, ενώ το ποσοστό των θυτών ανέρχεται στο 5% του μαθητικού πληθυσμού και σε αναλογία των εμπλεκομένων σε περιστατικά βίας αγοριών – κοριτσιών 3 προς 1 (με τα αγόρια να υπερτερούν σε περιστατικά σωματικής βίας και τα κορίτσια σε περιστατικά λεκτικής). Μορφές σχολικού εκφοβισμού: Συναισθηματικοί εκβιασμοί, ψυχολογική βία (διάδοση ψεύτικων ιστοριών), σπρωξίματα, κακόγουστες φάρσες, γρονθοκοπήματα, απειλές, απειλές με αιχμηρά αντικείμενα, γελοιοποίηση συνεσταλμένων παιδιών, εσωστρεφών χαρακτήρων, παιδιών χαμηλών τόνων, cyberbullying είναι κάποια από τα περιστατικά που μπορεί να εκδηλωθούν σε κάποιο σχολικό περιβάλλον και προκαλούν ανησυχία και φόβο σε παιδιά, καθηγητές και γονείς.

Μ.Χ.: Στην πορεία της καριέρας σας, σας έχει τύχει ανάλογο περιστατικό ενδοσχολικής βίας και εάν ναι, πώς το αντιμετωπίσατε ως ψυχίατρος;

Ι.Μ.: Έχουν έλθει κατά καιρούς παιδιά που υπήρξαν «θύματα» ενδοσχολικής βίας. Πέρα από την ψυχολογική υποστήριξη προς το ίδιο το παιδί, τις οδηγίες πώς να αντιδρά το παιδί σε ανάλογες πιθανές συμπεριφορές στο μέλλον προκειμένου να προφυλάξει αλλά και να υπερασπίσει αποτελεσματικά τον εαυτό του, υπήρξε συνεργασία με τους γονείς του παιδιού αλλά και τους γονείς των «θυτών», συνεργασία με τους καθηγητές του σχολείου, προκειμένου να υπάρξει κατά το δυνατόν μια συντονισμένη και πολύπλευρη συστηματική αντιμετώπιση.Βεβαίως τα πράγματα δεν είναι απλά, είναι και δύσκολα και πολυσύνθετα. Όταν όμως υπάρχει διάθεση και δέσμευση να βρεθεί λύση, πάντα θα υπάρξει ένα καλό αποτέλεσμα.

Μ.Χ.: Το πλούσιο και αξιόλογο συγγραφικό σας έργο κατά πόσο έχει βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση της ενημέρωσης του αναγνωστικού κοινού όσον αφορά την αντιμετώπιση της βίας;

Ι.Μ.: Η βία σχεδόν πάντα ξεκινάει μέσα από την οικογένεια. Μη ξεχνάμε άλλωστε ότι η οικογένεια είναι το βασικό κύτταρο της κοινωνίας. Βεβαίως, πολλές φορές και οι μεγάλες κοινωνικές αδικίες, οι εξαθλίωση των ανθρώπων μέσα από τραγικές ανισότητες, η παρατεταμένη ανεργία δημιουργούν συνθήκες για να αναπτυχθούν βίαιες συμπεριφορές. Στα βιβλία μου δεν κάνω ιδιαίτερη αναφορά στη βία, αλλά καθώς πραγματεύομαι το θέμα των σχέσεων μέσα και έξω από την οικογένεια, καθώς πραγματεύομαι για το πως οι ανθρώπινες σχέσεις θα αποκτήσουν χρώμα και άρωμα ζωής. Αυτό από μόνο του συμβάλλει προς την κατεύθυνση της μη βίας. Η ποιότητα της ζωής μας, εξαρτάται από την ποιότητα των σχέσεών μας. Και νομίζω τα βιβλία μου βοηθούν προς την κατεύθυνση να αναδείξει ο άνθρωπος τις φωτεινότερες πλευρές του και να βελτιώσει όλες τις σχέσεις του.

#dontacceptit | video καμπάνιας κατά της βίας & κακοποίησης των γυναικών

Μ.Χ.: «Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν τσιγγάνος. Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν κομμουνιστής. Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν Εβραίος. Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα, δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει…», σύμφωνα με το γνωστό το ποίημα «Όταν ήρθαν να πάρουν…» του Martin Niemöller. Ορισμένοι άνθρωποι αισθάνονται άτρωτοι και θεωρούν πως η βία που υφίστανται κάποιοι συνάνθρωποί μας δεν τους αφορά. Θα μπορούσαμε όλοι να υπάρξουμε εν δυνάμει θύματα ενδοσχολικής και μη βίας;

Ι.Μ.: Ο κόσμος δεν κινδυνεύει από τους λίγους κακούς, αλλά από την αδιαφορία των πολλών. Η αδράνεια και η αδιαφορία είναι βασικοί συντελεστές που επιτείνουν το πρόβλημα. Για ότι κάνουμε, αλλά και για ότι παραλείπουμε να κάνουμε, αργά ή γρήγορα θα το βρούμε μπροστά μας είτε άμεσα, είτε έμμεσα. Είμαστε πλέον ένα παγκόσμιο χωριό και οτιδήποτε γίνεται σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη μας αφορά, γιατί δεν υπάρχουν στεγανά και οι διεργασίες έχουν χαρακτήρα ντόμινο. Μαθητές και εκπαιδευτικοί «μπαίνουν» μερικές φορές στη θέση του θύματος, διότι πολλές φορές η άσκηση βίας ξυπνάει την αντίδραση και την εκδικητική συμπεριφορά προκειμένου το θύμα να προφυλαχτεί και να σταματήσει το βασανιστήριο που υπόκειται, με αποτέλεσμα η βία να προκαλεί τη βία, να διαχέεται προς όλες τις κατευθύνσεις και αυτός ο φαύλος κύκλος να εντείνει το πρόβλημα εις βάρος κυρίως των παιδιών. Το ίδιο συμβαίνει και στην κοινωνία.

Μ.Χ.: Ο θύτης ίσως κάποτε να υπήρξε θύμα. Ποιο είναι το ψυχολογικό προφίλ του;

Ι.Μ.: Οι θύτες είναι κυρίως μη δημοφιλή παιδιά με χαμηλή σχολική απόδοση και με συχνές απουσίες. Χαρακτηρίζονται από αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά τόσο στο σχολικό περιβάλλον όσο και στην κοινωνική ζωή. Σκοπός τους είναι να αναστατώσουν και να προκαλέσουν πόνο, γιατί έτσι θα τραβήξουν την προσοχή συνομηλίκων και ενηλίκων και ως αποτέλεσμα θα νιώσουν σημαντικοί. Θα πάρουν δηλαδή με ένα δυσλειτουργικό και συχνά αυτοκαταστροφικό και ετεροκαταστροφικό τρόπο αυτό που τους λείπει. Την αναγνώριση! Τις περισσότερες φορές προέρχονται από προβληματικές οικογένειες, από όπου όχι απλώς δεν πήραν αγάπη και αναγνώριση, αλλά υπήρξαν θύματα των γονιών τους. Δηλαδή υπήρχε συστηματική σωματική τιμωρία και σωματική κακοποίηση, ψυχολογική στέρηση της ζεστασιάς και της αποδοχής, συναισθηματική κακοποίηση και μερικές φορές και σεξουαλική κακοποίηση.

Μ.Χ.: Ποιους τρόπους αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας θα προτείνατε σε γονείς και εκπαιδευτικούς;

Ι.Μ.: Α) Άμεση αντιμετώπιση των περιστατικών εκφοβισμού και βίαιων συγκρούσεων στη σχολική κοινότητα με τη συνεργασία των σχολικών συμβούλων και ειδικών επιστημόνων. Δεν αφήνουμε το πρόβλημα να χρονίσει και να διογκωθεί. Β) Υλοποίηση προγραμμάτων Αγωγής Υγείας στα σχολεία, σε συνεργασία με ειδικούς επιστημονικούς φορείς πάνω σε θέματα όπως πρόληψη βίας, διαχείριση συγκρούσεων, ρατσισμού, χειρισμού διαπροσωπικών σχέσεων και προβλημάτων, σεξουαλικής παρενόχλησης, βίας μέσα από το διαδίκτυο, ενδοοικογενειακή βίας. Γ) Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της οικογένειας και της κοινωνίας. Έμπρακτη στήριξη της οικογένειας. Δ) Βελτίωση και ενδυνάμωση των διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ δασκάλων και μαθητών, αλλά και μεταξύ των μαθητών. Αυτό προϋποθέτει την αγάπη των δασκάλων προς τους μαθητές και το μεράκι για την δουλειά τους.

Επιθέσεις και coming out, η μάστιγα της νέας εποχής (Απαντά ο Κλέαρχος Σταματουλάκης)

M.X.: Θα υποστηρίζατε πως η παιδεία αποτελεί αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας;

I.M.: Φυσικά, αλλά η ουσιαστική παιδεία που απευθύνεται στο πρόσωπο, που καλλιεργεί την γνώση και την σοφία και όχι η παιδεία που απευθύνεται απρόσωπα στους μαθητές με έναν καταιγισμό πληροφοριών, που δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό ισχύει στο σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα. Ας αναρωτηθούμε όλοι, γιατί οι μαθητές δεν χαίρονται που πάνε σχολείο; Δεν θα άξιζε να χαίρονται;

Bio
Latest Posts

Μίρκα Αρβανίτη

Ένα ανήσυχο πνεύμα γαλουχημένο με αξίες, ιδανικά και πολλή αγάπη. Από μικρή είχε αναπτύξει το αίσθημα της αναζήτησης και της περιέργειας. Προσπαθεί να βλέπει πάντα πίσω από τα πράγματα.