4ο Δείπνο της Άνοιξης: Η γειτονιά μας ΜΑΣ ανήκει!

Παρακολουθώντας το μεγάλο αυτό πολύχρωμο, χαρούμενο, φασαριόζικο, πολύβουο, πολυ-άνθρωπο, πυκνό και δημιουργικό, πρωτότυπο και από αλλού…φερμένο γιγάντιο τραπέζι γειτονιάς που στήνεται κατά μεσής πλέον του στενόμακρου δρόμου της πρώην Πρίγκηπος Νικολάου, νυν Αλεξάνδρου Σβώλου, πέρσι μας ήρθε η ιδέα να το ακολουθήσουμε και να το καλύψουμε δημοσιογραφικά. Τι είναι τελικά αυτό το μεγάλο Δείπνο της Άνοιξης; Γιατί γίνεται ΜΟΝΟ στην Αλεξάνδρου Σβώλου, σε ποιον κοινωνικό μετασχηματισμό στοχεύει και γιατί ο Γιώργος Χατζηνάκος, Υποψήφιος Διδάκτορας Μητροπολιτικού Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ και Ιδρυτικό Μέλος της Πρωτοβουλίας της Γειτονιάς Αλεξάνδρου Σβώλου, το θεωρεί κοινωνικό πείραμα; Αληθεύει ότι επελέγη ο συγκεκριμένος δρόμος επειδή Αλεξάνδρου Σβώλου και Ερμού είναι ο άξονας ανάμεσα στην κοσμοπολίτικη Τσιμισκή και την άλλοτε… βαλκανική Εγνατία καθώς στην περιοχή στη δεκαετία του ’70 κατοικούσαν αστικές οικογένειες γιατρών, δικηγόρων και μηχανικών που πλέον όμως με τα χρόνια…μετακόμισαν για άλλες συνοικίες; Κι επιτέλους, γιατί δεν μπορεί να εκσυγχρονιστεί η λογική και η πολιτική της διαχείρισης των γειτονιών ώστε από τις δημοτικές αρχές και τους ρυθμιστικούς οργανισμούς να μεταπηδήσει η διαχείριση στους ίδιους τους κατοίκους όπως ισχύει χρόνια στις χώρες του εξωτερικού; Τι θα γίνει φέτος στο Δείπνο της Άνοιξης, πόσοι θα συμμετάσχουν; Θα σπάσουν το περσινό ρεκόρ συμμετοχής και θα μπορέσουν να συντονιστούν ώστε να επιτύχουν την αυτοδιαχείριση και την αυτοοργάνωση σε έναν καλύτερο βαθμό από πέρσι; Σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα, μας απάντησε με πολύ μεγάλη αγάπη, όρεξη και μεράκι για την δουλειά του επιστημονικά αλλά και με την κοινωνική του συμμετοχή ως ερευνητή στην Πρωτοβουλία της Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου, ο πολυγνώστης Γιώργος Χατζηνάκος. Και μην ξεχνάτε, η κάθε γειτονιά ΜΑΣ ανήκει!

echaritygr: Τι είναι το εγχείρημα “Η Γειτονιά της Αλεξάνδρου Σβώλου”; Θέλεις να μοιραστείς μαζί μας την έννοια του “αστικού πειράματος”;

Γιώργος Χατζηνάκος: Η πρωτοβουλία της Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου ξεκίνησε πριν 4 χρόνια. Ιδρύθηκε το Δεκέμβριο του 2013 και μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως ένα αστικό πείραμα της πόλης. Αστικό πείραμα, εννοούμε μια προσπάθεια που εξελίσσεται και μετεξελίσσεται στο πέρασμα του χρόνου, οπότε δεν είναι κάτι σταθερό, αναφορικά με τις δράσεις που το περιβάλλουν. Ωστόσο όμως προσπαθούμε να διατηρούμε σταθερό το πλαίσιο λειτουργίας αυτής της πρωτοβουλίας μας, όπου μετουσιώνεται στον παρακάτω δεκάλογο. Η λέξη πείραμα, ενέχει μια ψυχοθεραπευτική διάσταση, καθώς ακόμα και αν δεν πέτυχε κάποια από τις δράσεις μας, μπορούμε να πούμε πως “πείραμα ήταν”, οπότε χαρακτηρίζεται από την ευπροσαρμοστικότητά του και μπορεί να αλλάξει πλήρως η ταυτότητά του με βάση τα δεδομένα που θα προκύψουν την επόμενη φορά. Προσωπικά ασχολούμαι με το εγχείρημα ως ερευνητής και η μεθοδολογία μου είναι η συμμετοχική έρευνα δράσης. Είναι μια ζωντανή διαδραστική μεθοδολογία, η οποία καταφέρνει να μετατρέπει τους συμμετέχοντες σε άμεσους ερευνητές. Οπότε, λίγο επιστημονικά αν το θέσουμε, οι συμμετέχοντες στην πρωτοβουλία συμβάλλουν στην διαδικασία παραγωγής γνώσης.

echaritygr: Πως γεννήθηκε η ιδέα σε ποια αστική μεταλλακτική ανάγκη βασίζεται και πόσο διαφέρει η δική μας γειτονιά από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές; Μπορούμε να πούμε πως έχουμε φτάσει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο τις παγκόσμιες ή ευρωπαϊκές βέλτιστες πρακτικές;

Γιώργος Χατζηνάκος: Η ιδέα προέκυψε από μια φωτογραφία που έστειλα το Φθινόπωρο του 2013 στον πατέρα μου, ενός συλλογικού δείπνου του Las Fiestas de Gracia, στην Βαρκελώνη. Ο πατέρας μου έτυχε να έχει κάποιον ελεύθερο χρόνο και σε συνεργασία με μια παρέα νέων ανθρώπων εκείνη την πρώτη χρονιά, τα παιδιά της Σβώλου TV – είχαμε μια τηλεοπτική ομάδα τότε στη γειτονιά – στήσανε το πρώτο δείπνο. Οπότε η ιδέα πίσω από την δημιουργία της Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου, γεννήθηκε από μια απλή φωτογραφία εορτών που λαμβάνουν χώρα στην Ισπανία.

Από επιστημονικής άποψης, το Δείπνο της Άνοιξης είναι μια μεταφορά μιας πολιτιστικής πρακτικής από μια άλλη χώρα του Μεσογειακού νότου σε μια άλλη. Εδώ τίθεται ένα ερώτημα το “κατά πόσο τέτοιου είδους πολιτιστικές δράσεις μπορούν να ριζώσουν στην πολιτική κουλτούρα και την καθημερινότητα των ανθρώπων”, γιατί θα μπορούσε κάποιος να πει πως οι γιορτές αυτές που πραγματοποιούνται στην Ισπανία, είναι ριζωμένες εδώ και τρεις αιώνες, οπότε είναι λίγο άτοπο να συζητάμε για τέτοιου είδους μεταφορές. Αν βέβαια πραγματοποιήσουμε μια έρευνα για όλα αυτά τα συλλογικά δείπνα, θα δούμε ότι τέτοιες πρακτικές μπορούν να γίνονται όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά σε όλο τον κόσμο, υπάρχει τεράστιο αρχείο αν θα ήθελε κάποιος να του διαθέσουμε σχετικά με παρόμοια δείπνα, γιατί μη ξεχνάμε πως το φαγητό είναι μια ανθρώπινη πρακτική κι όχι μόνο πολιτισμός.

Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε πως χρησιμοποιούμε το φαγητό ως ένα μέσο για να έρθει ο ένας κάτοικος πιο κοντά στον άλλο. Παράλληλα όμως αναπτύσσεται κι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που θα ήθελα να προσθέσω ως κοινωνικός ερευνητής, που επιτυγχάνεται μέσα από το Δείπνο της Άνοιξης, το λεγόμενο “liminal practices”. Στα ελληνικά δεν μπορεί να αποδοθεί με τον πιο πιστό χαρακτηρισμό, αλλά θα τολμήσω να στο μεταφέρω περιφραστικά. Μιλάμε πλέον για καρναβαλικές πρακτικές – μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες από το βιβλίο του Μιχαήλ Μπαχτίν, για το Καρναβάλι Ο Ραμπελαί και ο κόσμος του – το εξηγεί πάρα πολύ καλά. Έτσι θα τολμήσω να πω πως η γιορτή αυτή τίθεται ως ένα πάγωμα του χωροχρόνου, όπου συγκεκριμένες συμπεριφορές που δεν είναι αποδεκτές στην καθημερινότητα, επιβάλλονται στα πλαίσια της γιορτινής ατμόσφαιρας, με σκοπό να αλλάξουν κάποιες κοινωνικές συμβάσεις και με αποτέλεσμα να υπάρχει επίδραση της καινούργιας πλέον συμπεριφοράς που αποκτά και εκφράζει κάποιος κατά τη διάρκεια του δείπνου, στην καθημερινότητα.

Το πιο κλασσικό παράδειγμα της σύγχρονης βιβλιογραφίας για τις Liminal Πρακτικές είναι το Gay Parade καθώς είναι ένα πάγωμα του χωροχρόνου, που κάποιος πολίτης που μπορεί να μην έχει άμεση σχέση με την διαφορετικότητα, λόγω της γιορτινής ατμόσφαιρας και του ότι το Parade προσφέρει ένα πλαίσιο διασκέδασης όπου μπορεί ένας άνθρωπος πιο συντηρητικός απέναντι στην διαφορετικότητα μπορεί να δει μπροστά του συμπεριφορές όπου δεν τις θεωρεί νορμάλ – ας μου επιτραπεί η έκφραση – μέσω της συμμετοχής του αρχίζει να κανονικοποιείται αυτή η συμπεριφορά άρα έχει και μια επίδραση στην καθημερινότητά του. Το σημαντικό στοιχείο που θα ήθελα να τονίσουμε, είναι πως τέτοιου είδους πρακτικές μπορούν να πάρουν ένα χαρακτήρα χάπενινγκ, ενός σκηνοθετημένου πολιτισμού όπως αναφέρεται και σε σχετική βιβλιογραφία.

Για μας το Δείπνο της Άνοιξης είναι μια κοινωνική διεργασία και στοχεύουμε ουσιαστικά στον κοινωνικό μεταβολισμό, με άξονα δράσης τα κέντρα των πόλεων. Τέτοιου είδους εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το μάρκετινγκ προώθησης του τόπου, το Place branding, καθώς κι εργαλεία για τουριστική ανάπτυξη.

Οι γιορτές στη Gracia της Βαρκελώνης που τις αναφέρουμε σαν παράδειγμα, είναι αυτές πάνω στις οποίες έχει δημιουργηθεί το λεγόμενο gentrification, o “αστικός εξευγενισμός” στη συγκεκριμένη γειτονιά. Και μάλιστα εδώ πρέπει να συνυπολογίσουμε το γεγονός πως μέσα στις 5 μέρες που γίνεται αυτό το γεγονός, εισρέει στην γειτονιά κόσμος που υπολογίζεται στα 4 εκατομμύρια. Στην Ελλάδα βέβαια δεν μπορούμε να μιλάμε για gentrification καθώς δεν υπάρχουν τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά αυτά που ενισχύουν αυτού του είδους τις αλλαγές στην πόλη.

echaritygr: Γιατί δεν έχει επεκταθεί και σε άλλες γειτονιές; Τι συμβαίνει στις αντίστοιχες γιορτές Γειτονιάς στο εξωτερικό; Υπάρχουν κίνητρα για τους απλούς κατοίκους για να αναλάβουν πρωτοβουλίες ή περιμένουν από το κράτος – όπως στην χώρα μας – να αναλάβει δράση;

Γιώργος Χατζηνάκος: Είναι πολύ σημαντική ερώτηση και κατά τη γνώμη μου αφορά σε απουσία διοικητικού πλαισίου κι εν μέρει μιας κινηματικής ανάγκης για οικειοποίηση του δημόσιου χώρου για να αναπτυχθούν πολιτιστικές πρακτικές. Δεν υπάρχει ένα πλαίσιο που θα ενώνει εν πρώτοις την κοινωνία των πολιτών με τη δημοτική αρχή, επιτρέποντας στους κατοίκους να οικειοποιηθούν τον δημόσιο χώρο με σκοπό να αναπτύξουν οποιαδήποτε πολιτιστική δράση. Ευτυχώς χάρη στην πληθώρα πληροφορίας που υπάρχει αναρτημένη στο διαδίκτυο, μπορούμε να ανατρέξουμε και να συγκεντρώσουμε το υλικό μας από τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες που υλοποιούνται σε διάφορες αντίστοιχες πόλεις παγκοσμίως. Θα αναφερθώ για τις δράσεις της Δυτικής Ευρώπης με τα γνωστά “departments of eventfulness”, υπηρεσίες στις οποίες απευθύνεται ο κάτοικος με σκοπό να υλοποιήσει τέτοιες αντίστοιχες δράσεις.

Η Γάνδη στο Βέλγιο, εξαιρετικό παράδειγμα, μπορεί να παρέχει σε κατοίκους το ποσό των 500-1000 Ευρώ για να πραγματοποιήσει οποιαδήποτε δράση εικαστικού χαρακτήρα στον δημόσιο χώρο. Αν πρόκειται για εταιρία, το ποσό τριπλασιάζεται και μπορείς να διεκδικήσεις μέχρι και ένα εκατομμύριο για οποιαδήποτε δράση βέβαια πάντα μέσα σε ένα ρυθμισμένο πλαίσιο κανόνων (regulated plan). Στη Βαρκελώνη, με μια απλή αίτηση, ένας Σύλλογος Γειτονιάς μπορεί να οικειοποιηθεί τον δημόσιο χώρο (Public Space hilghly penetrated) δηλαδή είναι πολύ εύκολο να διεκδικήσεις χώρο για μια τέτοια γιορτή σε επίπεδο γειτονιάς. Βέβαια, ένα ζήτημα που τίθεται εδώ πέρα είναι το ζήτημα των Συλλόγων Γειτονιάς. Στην Ισπανία για να ανοίξει ένας Σύλλογος Γειτονιάς, χρειάζονται τρία μόνο άτομα, ενώ στην Ελλάδα για να ανοίξει ένας Σύλλογος χρειάζονται είκοσι άτομα. Κι αυτό που λέμε “Σύλλογος Γειτονιάς” δεν είναι αυτό το όργανο που ρυθμίζεται από την αντίστοιχη νομοθεσία για τους πολιτιστικούς συλλόγους.

Δεν είναι τυχαίο που η Βαρκελώνη με τη δήμαρχο Ada Colau (ακτιβίστρια) έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα πολυ-συμμετοχικό σύστημα διακυβέρνησης της πόλης όπου ουσιαστικά ρυθμίζεται μέσα από αυτούς τους Συλλόγους της Γειτονιάς.

Αν μπει κάποιος μέσα στο site του Δήμου της Βαρκελώνης έχουν κάνει μια εξαιρετική χαρτογράφηση όπου έχουν χωρίσει την πόλη σε γειτονιές και υπο-γειτονιές όπου με μια απλή αναζήτηση μπορείς να βρεις τι είδους Σύλλογοι υπάρχουν στην συγκεκριμένη γειτονιά. Παράδειγμα, Σύλλογοι για την Προστασία των Γυναικών, για τα Δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ Κοινότητας, Πολιτιστικοί Σύλλογοι, για Δικαιώματα Μεταναστών, Κοινωνικής Πολιτικής, Αλληλεγγύης, Συλλογικών Κουζινών κ.ο.κ. Οπότε αυτό που προωθώ κι εγώ μέσα από τη δουλειά μου είναι να γράψω κάποια στιγμή στο μέλλον, ένα Policy Making που θα επιτρέπει τη δημιουργία Συλλόγων Γειτονιάς όπου θα λειτουργούν ως σημεία αναφοράς των κατοίκων με σκοπό να πραγματοποιούν πολιτιστικές δράσεις στο Δημόσιο χώρο αλλά κι οι ίδιοι οι Σύλλογοι Γειτονιάς να λειτουργούν ως ένα μέρος όπου μπορούν να κατανοούνται οι Συλλογικές και οι ατομικές ανάγκες και επιθυμίες που έχει ο οποιοσδήποτε κάτοικος για τον τόπο στον οποίο ζει. Εδώ τώρα τίθεται ένα ζήτημα των αναγκών και πως ορίζονται αυτές οι ανάγκες, κάτι όμως που είναι ακόμα υπό διερεύνηση.

Η ανάγκη είναι ένα δομικό στοιχείο στην όλη φιλοσοφία της Γειτονιάς γιατί δεν στοχεύουμε απλά να ομορφύνουμε τον Δημόσιο χώρο σε ένα καθαρά επιφανειακό ίσως επίπεδο όπως αφηγείται η Ομάδα των Atenistas πχ. Θεωρώ πως η δράση η δική μας έχει ένα πιο βαθύ κοινωνικό περιεχόμενο γιατί ο στόχος μας είναι ο Κοινωνικός Μεταβολισμός.

Τι είναι ο Κοινωνικός μεταβολισμός:

Στην περίπτωση του Δείπνου της Άνοιξης, θα θέταμε τον Κοινωνικό Μεταβολισμό ως τη σύνδεση των κατοίκων με τον τόπο στον οποίο ζούνε, όπου αυτός είναι κι ο στόχος μας.

Και παράλληλα σαφώς διεκδικούμε μια αλλαγή φιλοσοφίας για τη διαχείριση του αστικού ιστού. Γιατί είναι γνωστό πως οι ελληνικές πόλεις δεν είναι υπεύθυνες ως προς αυτό το ζήτημα. Ο σχεδιασμός δυστυχώς συνεχίζει να είναι κεντρικός και να γίνεται από την Αθήνα. Ο ΟΡΘΕ (Οργανισμός Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης) υπολειτουργεί, μόνο ένας άνθρωπος δουλεύει εκεί σήμερα, και πάλι η Θεσσαλονίκη ήταν από τις τυχερές πόλεις που είχαμε τέτοιο Οργανισμό όπου αν αναλογιστούμε τι συμβαίνει σε πόλεις της Ολλανδίας και του Βελγίου, ακόμα και το μικρότερο χωριό έχει τον αντίστοιχο Οργανισμό που ασχολείται με τον σχεδιασμό της πόλης.

Υπάρχει ένα κοινό αστείο που λέγεται στο Δημαρχείο -για εμένα δεν αποτελεί αστείο- ότι τα μισά φανάρια διαχειρίζονται από την Περιφέρεια και τα άλλα μισά από τον Δήμο.

Εμείς έχουμε βρεθεί πολλάκις με αρκετούς αντιδημάρχους για να συζητήσουμε τέτοιου είδους θέματα, να μιλήσουμε ουσιαστικά για βιώσιμα μοντέλα τα οποία η πόλη μπορεί να υιοθετήσει και τα έσοδα της πόλης θα επανεπενδύονται σε σκοπούς αντίστοιχους με τους δικούς μας, δυστυχώς όμως η απάντηση ήταν αρνητική.

Για να σου συμπληρώσω λίγο την ερώτηση, γιατί δεν έχει επεκταθεί σε άλλες γειτονιές, από την πρώτη χρονιά, ο στόχος μας είναι η δράση αυτή να γίνει ντόμινο και να επεκταθεί και σε άλλες γειτονιές με τα δικά τους χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες. Το γιατί δεν έχει γίνει, είναι θέμα έλλειψης πλαισίου, λόγω έλλειψης της πολιτικής κουλτούρας των ίδιων των κατοίκων της Θεσσαλονίκης σε σχέση με την πόλη. Ας δεχτούμε πως η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια, είναι υποκείμενο μιας κουλτούρας ατομικότητας, κυρίως λόγω της αστικής ανάπτυξης που βιώνουμε μετά την δεκαετία του ’60 οπότε κι έχει επηρεαστεί από την διάβρωση του κοινωνικού ιστού. Ως περιβαλλοντολογιστής (environmentalist) θεωρώ πως το περιβάλλον που μας περικλείει, διαμορφώνει και τη συμπεριφορά μας. Ένας άλλος λόγος που δεν έχει επεκταθεί σε άλλες γειτονιές, απαντά στην διάχυτη αντίληψη της ανάθεσης, ή καλύτερα η “λογική της ανάθεσης”. Αυτό το αντιμετωπίζουμε πάρα πολύ συχνά μέσω του δικού μας πειράματος, όπου μας έχει τύχει να μοιράζουμε ερωτηματολόγια και να μας λένε “να πείτε στο Δήμο ότι έχει χαλάσει αυτή η λάμπα” ή “γιατί δε μου έχεις φέρει φέτος το τραπέζι μπροστά στο μαγαζί”.

Ο στόχος δεν είναι να “σου φέρω” το τραπέζι αλλά να το ΦΕΡΟΥΜΕ όλοι μαζί γιατί πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η γειτονιά είμαστε όλοι εμείς κι είμαστε υπεύθυνοι σε συλλογικό πλαίσιο να διαχειριζόμαστε τέτοιου είδους δρώμενα και είναι μια αντίληψη που χρειάζεται πολύς χρόνος για να καθιερωθεί στην κουλτούρα των ανθρώπων, των γειτόνων και των καταστηματαρχών.

echaritygr: Ποιοι συντονίζουν την ιδέα; Πως συμβάλλουν οι γείτονες ώστε να γίνει πραγματικότητα η ιδέα;

Γιώργος Χατζηνάκος: Είμαστε ένας σταθερός πυρήνας 10 ατόμων σχεδόν από την αρχή της δράσης όπου είμαστε ένα πολύμορφο κράμα ανθρώπων με διαφορετικές ιστορικές διαδρομές ο καθένας μας. Προσπαθούμε να εισάγουμε μια καινούργια φιλοσοφία, πως διαφορετικοί άνθρωποι μπορούν να ‘ρθουν σε συνεννόηση αποφεύγοντας να αναπτύσσουν μια διαλεκτική με σκοπό αντί να μαλώνουμε και να βρίσκουμε τις πολιτικές μας διαφωνίες, να χτίζουμε πάνω στις διαφωνίες μας και να παράγουμε αυτό που βλέπουμε μέχρι σήμερα. Αυτό είναι ένα στοιχείο της μοναδικότητάς μας, ότι στην πρωτοβουλία αυτή είμαστε όλοι μας καλοδεχούμενοι αρκεί να σεβόμαστε τα συλλογικά πλαίσια της λειτουργίας μας και τον δεκάλογο.

Γιατί η Γειτονιά της Αλεξάνδρου Σβώλου είναι μια γειτονιά χωρίς σύνορα κι είναι όλοι καλοδεχούμενοι να προσφέρουν σε αυτή τη γειτονιά. Θέλουμε η γειτονιά μας να είναι ένας καμβάς ελεύθερης έκφρασης και δημιουργικότητας των κατοίκων, των νέων και των φοιτητών. Οι γείτονες είναι ένα καθημερινό στοίχημα, ειδικά των νεώτερων μελών της πρωτοβουλίας, γιατί οι γείτονες από την πρώτη χρονιά δεν συμμετέχουν. Γιατί δεν μας ξέρουν, δεν υπάρχει η εμπιστοσύνη, που για να χτιστεί πρέπει να υπάρχει υπομονή και χρόνος. Πολλές φορές οι νέοι δεν έχουν υπομονή, αλλά κοιτάζοντας πίσω 4 χρόνια τι έχουμε κάνει, αντιλαμβάνομαι ότι έχουμε αφήσει έργο και προωθούμε μια νέα λογική όπου στην Ελλάδα εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις. Οπότε προσπαθούμε να καινοτομούμε υπό αυτή την έννοια κάθε χρόνο και να στηριζόμαστε στη διαφορετικότητα και την δημιουργικότητά μας.

Να σας δώσω μερικά στοιχεία, την πρώτη χρονιά, η ομάδα που συμμετείχε μοίρασε πόρτα πόρτα 1000 προσκλήσεις με σκοπό να καλέσει τον κόσμο στο Δείπνο. Σε κάθε πρόσκληση ο κάθε κάτοικος θέλαμε να γράψει τι φαγητό θα μαγειρέψει και να την επιστρέψει την πρόσκληση σε κάποιες κάλπες που είχαν στηθεί στη γειτονιά, με σκοπό να πάρουμε ένα δείγμα τι θα μαγειρέψει ο κάτοικος. Από τις 1000 προσκλήσεις που μοιράστηκαν πόρτα πόρτα, επέστρεψαν μόνο οι 10. Οπότε εδώ τίθεται ένα ζήτημα πως συμμετέχει ο κάτοικος.

Πέρσι που ήταν το πιο επιτυχημένο Δείπνο της Άνοιξης, μιλάμε για 5000 κόσμο, από τους 5000 κόσμο που φάγαμε, ήπιαμε, ακούσαμε μουσική, μείνανε μόνο 7 να μαζέψουμε τα τραπέζια. Μέχρι τις 5 η ώρα, μαζεύαμε τα τραπέζια. Οπότε τίθεται ένα ζήτημα συμμετοχής καθώς δεν θέλουμε να κάνουμε ένα απλό χάπενινγκ. Άμα θέλετε να κάνουμε χάπενινγκ είναι το πιο εύκολο πράγμα, αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος μας. Οπότε για μένα το περσινό δείπνο ήταν επιτυχημένο από άποψη διασκέδασης, αλλά δεν ήταν επιτυχημένο από άποψη συμμετοχής. Γιατί εμείς θέλουμε να στηρίζουμε την ενεργό συμμετοχή – ένα στοιχείο Αριστοτελικό – η ζωή στην πόλη αφορά όλους μας κι είμαστε όλοι υπεύθυνοι να συμμετάσχουμε σε αυτή για να την διαμορφώνουμε ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Και δεν πρέπει να περιμένουμε από τους άλλους να ορίζουν την ζωή στην πόλη. Από φέτος όμως έχει αρχίσει μια πολύ ενεργή διαδικασία, για να έρθουν περισσότεροι γείτονες κι ως τώρα τα δείγματα είναι πάρα πολύ θετικά.

Εργαστήριο Συμμετοχικού Σχεδιασμού για το Πάρκο Τσέπης, στην Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης

Μέσω μιας στρατηγικής εξωστρέφειας όπου έχει ξεκινήσει από τον Φεβρουάριο και μετά, όπου οργανώσαμε μια κοπή Βασιλόπιτας και στη συνέχεια διοργανώσαμε μαζί με δυο φοιτητές του Πανεπιστημίου, ένα εργαστήρι συμμετοχικού σχεδιασμού για τη δημιουργία του πρώτου Πάρκου Τσέπης της πόλης κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αρχίσουμε να ακουγόμαστε περισσότερο στη γειτονιά και το ενδιαφέρον μεγαλώνει μέρα με τη μέρα, κι είμαστε πάρα πολύ ικανοποιημένοι. Όσοι περισσότεροι γείτονες, τόσο το καλύτερο. Γιατί η εκδήλωση αυτή δεν γίνεται για εμάς, αλλά για τους γείτονες. Για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής, ένας όρος που ξεπερνά τις πολιτικές ιδεοληψίες. Γιατί η ποιότητα ζωής είναι το κοινό στοιχείο που έχουμε μεταξύ μας, πέρα και πάνω από πολιτικές πεποιθήσεις και…θέσεις.

echaritygr: Είμαι κάτοικος της γειτονιάς Αλεξάνδρου Σβώλου. Πως θα μπορούσα να βοηθήσω;

Γιώργος Χατζηνάκος: Το εγχείρημα δεν περιορίζεται μόνο στους κατοίκους της Αλεξάνδρου Σβώλου, μπορείς να συμμετέχεις ελεύθερα, αυτός είναι κι ο στόχος της εξωστρέφειας του εγχειρήματος. Θέλουμε αυτή η πρωτοβουλία να γίνει πηγή έμπνευσης και για άλλους κατοίκους να κάνουν το ίδιο με σκοπό να συμπαρασύρουμε την ιστορία αυτής της πόλης σε μια καινούργια νοοτροπία συμμετοχής στα κοινά. Οπότε ο καθένας είναι ελεύθερος να’ρθει στις συνελεύσεις που διοργανώνουμε και να προτείνει υλοποιήσιμες ρεαλιστικές ιδέες και μέσω της αυτενέργειας να συμβάλλει σε αυτό που χτίζουμε μέρα με τη μέρα. Έχουμε κάνει πολλαπλά καλέσματα σε ερευνητές, καλλιτέχνες, φοιτητές και υπάρχει ενδιαφέρον και είμαστε πολύ εντυπωσιασμένοι με το ενδιαφέρον που δείχνουν τώρα τελευταία οι κάτοικοι και αυτό μεγαλώνει. Βέβαια αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχουμε κακές γνώμες και κριτικές για μας, σε πόλη ζούμε δεν περιμένουμε να συμφωνήσουν όλοι σε όλα, απλά είναι καλό να χτίζουμε στα κοινά μας σημεία, και να μην κάνουμε κριτική. Βέβαια αυτό προϋποθέτει την αναθεώρηση του ίδιου μας του εαυτού, γιατί το ζήτημα που τίθεται είναι να μάθουμε να λειτουργούμε σε καινούργια πλαίσια που δεν γνωρίζουμε.

Κατά κάποιο τρόπο είμαστε λίγο ιδεαλιστές για να θέσουμε καινούργια πλαίσια. Δεν είναι σωστό να ακολουθούμε πεπατημένες χωρίς να σημαίνει πως οι πεπατημένες είναι αρνητικές. Να μάθουμε να λειτουργούμε με καινοτομία και δραστηριότητα και δημιουργικότητα. Πάντα σεβόμενοι τα συλλογικά πλαίσια της αυτο-οργάνωσης, της αυτενέργειας, της αλληλεγγύης μεταξύ μας και τέτοιου είδους αξιών που αξίζει να τις υλοποιούμε. Γιατί καλή η αυτενέργεια, καλή η αυτο-οργάνωση, καλή η αλληλεγγύη αλλά αν δεν τις μετουσιώνουμε σε πράξη ουσιαστικά εκφυλίζουμε τις έννοιες κι αυτό δεν το θέλουμε.

echaritygr: Η εκδήλωση είναι καθαρά ιδιωτική πρωτοβουλία αν και προάγει με τον πιο όμορφο τρόπο την πόλη της Θεσσαλονίκης. Γιατί δεν υποστηρίζεται από το Δήμο Θεσσαλονίκης;

Γιώργος Χατζηνάκος: Φοβερή ερώτηση. Έχει βγει ένας μύθος πως μπορεί να έχουμε συγκρουσιακή σχέση με το Δήμο. Απεναντίας, εμείς προσωπικά δεν έχουμε καμία τέτοιου είδους σύγκρουση απέναντι στη Δημοτική αρχή, γιατί ο Δήμος στην τελική είμαστε όλοι εμείς. Ο Δήμαρχος είναι αυτός που αλλάζει ανά τέσσερα χρόνια, αλλά εμείς είμαστε οι δημότες. Οπότε είμαστε όλοι υπεύθυνοι να ζητούμε τη βοήθεια και να θεωρούμε το Δήμο ότι είναι ο προστάτης μας στην τελική.

Η κόντρα αυτή έχει ξεκινήσει από την πρώτη κιόλας χρονιά. Αυτή η κόντρα έχει ξεκινήσει από το γεγονός ότι την πρώτη χρονιά όταν γινόταν το Δείπνο της Άνοιξης ήταν περίοδος δημοτικών εκλογών και είχαμε πει ότι δεν θέλουμε να παραστούν υποψήφιοι βουλευτές οποιασδήποτε παράταξης, με τον κίνδυνο να κάνουν καμπάνια και προεκλογικό έργο…

Τα τελευταία 4 χρόνια η Γειτονιά της Αλεξάνδρου Σβώλου, υλοποιεί στην πράξη το σύνθημα του Γιάννη Μπουτάρη, “υιοθετώ την πόλη μου, αγαπώ τη γειτονιά μου” και μάλιστα χωρίς καμία εξωθεσμική χρηματοδότηση από κρατικό ή ιδιωτικό φορέα. Έχουμε κάνει πάρα πολλές συναντήσεις με τον Αντιδήμαρχο της Κοινωνίας των Πολιτών και δυστυχώς δείχνει ότι δεν έχει σπάσει ακόμη αυτός ο πάγος με το Δήμο, γιατί πολλές φορές νομίζουν πως αυτά που τους προτείνουμε δεν είναι ρεαλιστικά. Για να καταλάβεις, έχω προτείνει μια ιδέα για τη δημιουργία μιας Τράπεζας Μνήμης, όπου ζήτησα από τον Αντιδήμαρχο να μου παραχωρηθεί μια αίθουσα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη με σκοπό να πραγματοποιήσω αυτά τα εργαστήρια αφιλοκερδώς για το καλό της Γειτονιάς. Η Τράπεζα Μνήμης απαιτεί μια βαθιά επιστημονική και μεθοδολογική δουλειά για να στηθεί. Η απάντηση ήταν αρνητική. Και μπορεί να χρειάζεται μεγάλη γραφειοκρατική διαδικασία για να παραχωρηθεί μια αίθουσα στην Δημοτική Βιβλιοθήκη, ωστόσο όμως έχουμε καταφέρει να έχουμε μια σταθερή και πολύ δυνατή συνεργασία κι όλες μας οι Συνελεύσεις γίνονται στην Δημοτική Βιβλιοθήκη και λόγω της ζύμωσης υπάρχει μια θετική εξέλιξη. Φέτος δεν ασχοληθήκαμε πολύ με το Δήμο, καθώς γνωρίζαμε τι μπορεί και τι δεν μπορεί να μας προσφέρει. Αυτό δεν είναι καλό από τη μια μεριά, από την άλλη όμως έχουμε αναπτύξει από μόνοι μας μια δυναμική. Τώρα πλέον γνωρίζουμε την διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσουμε και αυτό μας επιτρέπει να εξελίξουμε την δράση, προσθέτοντας κι άλλα δρώμενα.

Συλλογικές Συνελεύσεις στη Δημοτική Βιβλιοθήκη

Αναφορικά βέβαια με το θέμα των αδειών σαφώς υπάρχει ένα πρόβλημα, γιατί στην Ελλάδα για να κλείσει ένας δρόμος χρειάζεται άδεια από την Τροχαία, ενώ για να κλείσει ένα πεζοδρόμιο χρειάζεται άδεια από τον Δήμο. Η δράση μας έχει αναπτύξει έναν ακτιβιστικό χαρακτήρα από πέρσι γιατί ουσιαστικά πέρσι οικειοποιήσαμε το δρόμο γιατί θέλαμε να βάλουμε τα τραπέζια στο κέντρο του δρόμου, ώστε να μην έχουμε συγκρούσεις όπως στο παρελθόν με τα τραπέζια που έμπαιναν αριστερά και δεξιά και έτσι ενώσαμε τα δύο πεζοδρόμια από πέρσι και έτσι ενοποιήσαμε τη γειτονιά. Η γειτονιά έχει πλέον χωριστεί στον Κάτω και τον Άνω Μαχαλά. Στον Άνω Μαχαλά μένουν τα περισσότερα άτομα της Πρωτοβουλίας. Λένε ότι είμαστε πιο ενεργοί, έχουμε μιλήσει στο ραδιόφωνο και τις κάμερες κλπ. Αυτό είναι εν μέρη αλήθεια. Πέρσι το συγκεκριμένο σημείο της Γειτονιάς είχε ένα χαρακτήρα περισσότερο χάπενινγκ.

Αυτό που μας εξέπληξε ήταν ο Κάτω Μαχαλάς… που λέγαμε ότι είναι πιο ανενεργός. Εκεί πραγματικά γινόταν χτίσιμο της Γειτονιάς (community building) με ανταλλαγή, με κοινωνική νύξη, ξένοι παρακάθονταν με ηλικιωμένους, νέοι με γονείς, παιδιά με παππούδες, ήταν μια ζωντανή διεργασία. Σε αυτό συνέβαλλε η άριστη συνεργασία και αυτενέργεια των καταστηματαρχών και των κατοίκων. Θέτοντας έτσι μια γεωγραφική προσέγγιση, είναι νομίζω ένα ενδιαφέρον δεδομένο που σου παραθέτω. Αυτά που προτείνουμε δεν υπάρχουν στην Ελλάδα σ’ αυτή την έκταση. Ο κόσμος που έρχεται και κυρίως οι φοιτητές που έχουν και καταπληκτικές ιδέες δυστυχώς πέφτουν στο κενό. Γιατί μη ξεχνάμε η Θεσσαλονίκη έχει 100.000 φοιτητές και δεν γνωρίζει το Πανεπιστήμιο κατά πόσο αυτοί οι φοιτητές μένουν στην πόλη μετά το πέρας των σπουδών τους για να αποτελέσουν ένα αναπτυξιακό δυναμικό. Μέσα από αυτή τη δράση στοχεύουμε στο να αποδείξουμε πως δεν αποκλείεται κανένας και είναι ευπρόσδεκτος ο καθένας να λάβει ένα χώρο και τόπο να εκφράσει τις υπέροχες ιδέες του, γιατί υπάρχουν σε αυτή την πόλη καταπληκτικές ιδέες, οι οποίες είτε μένουν στα ράφια και σκονίζονται ή φεύγουν στο εξωτερικό. Αυτή είναι η αξία του δημιουργικού καμβά ώστε να έρθει ο καθένας με την ιδέα του και να την πραγματοποιήσουμε με τα μέσα που διαθέτουμε.

Επειδή λοιπόν, οι κάτοικοι κάνουν την πόλη, πρέπει να στραφούμε σε αυτούς και μόνο, χωρίς να στηριζόμαστε στις Κοινωνικές δράσεις που συνήθως καλύπτονται οικονομικά από μεγάλα Ιδρύματα.

Ο σκοπός είναι να συνδεθούν με την πόλη και να την θεωρήσουν δική τους. Γιατί ακόμη και με μια απλή παρατήρηση στην πόλη, αντιλαμβανόμαστε πως οι κάτοικοι δεν θεωρούν την πόλη δική τους. Δεν μιλάμε σαφώς για όλους τους πολίτες, αλλά “διαβάζοντας” την πόλη, το παρατηρούμε. Η Θεσσαλονίκη πχ. συμμετέχει στο Δίκτυο Artecitya, όπου Γερμανοί εκπρόσωποι επισκέφθηκαν την πόλη και έφτιαξαν ένα είδος θερμοκηπίου μαζί με φοιτητές, το πήγαν στο Μέγα Αλέξανδρο και μετά εξαφανίστηκε. Αντίστοιχα, ένα άλλο θερμοκήπιο που έχει δημιουργήσει ένας Σύλλογος Γειτονιάς που συμμετέχω στη Βαρκελώνη, έχει λάβει λειτουργικό ρόλο και πρακτική χρήση στην Γειτονιά που έχει τοποθετηθεί καθώς το θερμοκήπιο αυτό κατασκευάστηκε από τους κατοίκους. Οπότε αντιλαμβανόμαστε πως δεν χρειάζεται κάποιος να έρθει από έξω για να το φτιάξει, αλλά η γνώση υπάρχει ήδη εδώ πέρα. Πέρσι στο Δείπνο της Άνοιξης, πήραμε μια πρωτοβουλία να βάψουμε μια διάβαση με τη βοήθεια καλλιτεχνών, γιατί ο Δήμος δεν μπορούσε να το καλύψει οικονομικά και μετά πλέον από την παράδοση της διάβασης, ήρθε μια μηνυτήρια αναφορά μετά από καταγγελία κατοίκου και μας ζητούσε ο Δήμος να επιστρέψουμε την διάβαση στην προηγούμενή της κατάσταση καθώς δεν είχε βαφτεί με συμβατικά χρώματα… Από εκείνη τη στιγμή, έχω μαζέψει μια συλλογή με εικόνες διαβάσεων από όλο τον κόσμο, πρακτικές πολύ διαδεδομένες παγκοσμίως, μέχρι και στη Βόρειο Κορέα που έχει άλλου είδους καθεστώς, υπάρχουν τέτοιες διαβάσεις. Η ειρωνεία είναι πως μας κάλεσαν στο Thessaloniki Resilience (Θεσσαλονίκη Ανθεκτική πόλη) στο Δήμο για να μιλήσουμε με τους Tactical Urbanists (Ομάδα που προάγει τον Αστικό Μετασχηματισμό) και να μας διδάξουν πως να υλοποιήσουμε τέτοιες καλλιτεχνικές μεταπλάσεις διαβάσεων, ενημερώνοντάς μας πόσο συμβάλλουν τέτοιου είδους δράσεις στην πόλη ενώ εμείς οι ίδιοι το έχουμε ήδη πραγματοποιήσει.

echaritygr: Συμμετέχει η εκδήλωση στην Ευρωπαϊκή Ημέρα Γειτονιάς ή είναι μια ανεξάρτητη εκδήλωση που βασίζεται σε συμμετοχική αυτοδιαχειριζόμενη προοπτική ανάπτυξης;

Γιώργος Χατζηνάκος: Δεν συμμετέχουμε στην Ευρωπαϊκή Ημέρα Γειτονιάς, είμαστε ανεξάρτητη κι αυτοδιαχειριζόμενη, αυτο-οργανωμένη πρωτοβουλία κατοίκων της Γειτονιάς. Βασιζόμαστε στη συμμετοχικότητα και την αυτοδιαχείριση. Τώρα τελευταία έχω ξεκινήσει να διαβάζω για την Κριτική στην Ανάπτυξη και τη θεωρώ μια διφορούμενη έννοια της ανάπτυξη. Θα μπορούσα να το θέσω ως Κοινωνική Ανάπτυξη, ως Πολιτιστική Ανάπτυξη. Η Οικονομική Ανάπτυξη είναι ένα θέμα που βρίσκεται υπό συζήτηση, καθώς εμείς θεωρούμε πως η δράση αυτή συμβάλλει στην οικονομική τοπική ανάπτυξη της αγοράς της Γειτονιάς και για αυτό ωθούμε τα μαγαζιά σε ένα κλίμα συνεργασίας. Θα μπορούσαμε να πούμε πως αφορά σε φιλελεύθερη λογική, δυστυχώς στην Ελλάδα δεν γνωρίζω αν οι νεοφιλελεύθεροι συνεργάζονται, οπότε δεν μπορούμε να μιλάμε για λογική νεοφιλελεύθερης ανάπτυξης. Το παράδοξο είναι πχ. ότι στην Γειτονιά της Αλεξάνδρου Σβώλου έχουμε 5-6 μαγαζιά με τατουάζ και μόνο το ένα μαγαζί συμμετέχει.

Ενώ τέτοιοι αντίστοιχοι δημιουργικοί καλλιτέχνες και άνθρωποι στις υπόλοιπες πόλεις παγκοσμίως είναι οι πρώτοι που συμμετέχουν σε τέτοιου είδους δράσεις σε τοπικό επίπεδο ενώ εδώ είναι κάτι που ακόμη καλλιεργείται. Υπάρχουν βέβαια και οι φωτεινές εξαιρέσεις όπου πέρσι, στο Δείπνο της Άνοιξης, η ιδιοκτήτρια του Φούρνου πήγε από μόνη της στο μανάβη της γειτονιάς και έφτιαξε σαλάτες και τις μοίρασε στους συμμετέχοντες του δείπνου. Αυτού του είδους τη νοοτροπία θέλουμε να καλλιεργήσουμε. Την αυτενέργεια. Από τη στιγμή που σέβεσαι το συλλογικό μας πλαίσιο, είσαι ελεύθερος να αυτενεργήσεις και να κάνεις αυτό που θεωρείς εσύ καλό κι ας μην συμφωνείς με τον άλλο. Η διαφωνία είναι υγεία. Σκοπός είναι να μην μένουμε στην διαφωνία αλλά να χτίζουμε πάνω σε αυτή και να μην αναλωνόμαστε σε ιδεολογισμούς.

Κι έτσι θέτω κι εγώ στις έρευνές μου ως επιστήμονας, κατά πόσο οι Σύλλογοι Γειτονιάς μπορούν να συμβάλλουν στην διαμόρφωση διαφορετικού είδους οικονομίας, την επονομαζόμενη “οικονομία κλίμακας γειτονιάς” ή τα “οικονομικά της κοινότητας” (βιβλιογραφία της Gibson Graham). Θέλουμε να διατηρήσουμε τον ανεξάρτητο χαρακτήρας μας. Μας προσδίσει μια γοητεία… Το γεγονός ότι δεν είμαστε μια θεσμοθετημένη ομάδα, μας προσφέρει ένα άλλο είδος ελευθερίας κινήσεων. Έχουμε επιτύχει έτσι να έχουμε ένα είδος κοινωνικού αυθορμητισμού, που μας επιτρέπει να θέτουμε τέτοια ζητήματα. Θέλουμε μέσα από το ερευνητικό πλαίσιο στο οποίο κινούμαστε να πραγματοποιήσουμε κι εμείς έρευνες στους κατοίκους της κάθε γειτονιάς, γιατί μέσα από την προσωπική αφήγηση του κάθε “γείτονα” μπορείς να βελτιώσεις τις συνθήκες διαβίωσής του. Αυτά τα εργαλεία, δεν είναι εξωπραγματικά. Χρησιμοποιούνται χρόνια στο εξωτερικό για να καταγραφούν οι ανάγκες των κατοίκων κάθε γειτονιάς στις μεγάλες και μικρές πόλεις.

echaritygr: Φέτος ποιοι συμμετέχουν στην εκδήλωση της Γειτονιάς και πότε θα γίνει;

Γιώργος Χατζηνάκος: Φέτος γίνεται Παρασκευή 23 Ιούνη, συμμετέχουν όπως πάντα τα Σχολεία της Γειτονιάς, πολύ ένθερμα η Δημοτική Βιβλιοθήκη. Το ενδιαφέρον των κατοίκων αυξάνεται διαρκώς. Έχουμε δουλέψει πολύ επάνω στην εξωστρέφεια της Πρωτοβουλίας, το Χριστιανικό Στέκι, διάφοροι καλλιτέχνες και συλλογικότητες της πόλης. Θέλουμε η Γειτονιά να είναι ένας κόμβος συνάντησης νέων αστικών κινημάτων (new urban movements). Κινούμαστε πάνω στο μοτίβο της συλλογικής συνεργασίας ανεξάρτητα αν διαφωνούμε με μια κοινωνική ομάδα. Σκοπός είναι όπως έχουμε ξαναπεί να ταιριάξουμε τις διαφωνίες μας και να χτίσουμε πάνω σε αυτές. Καθώς το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις, καλό είναι να ενεργοποιείται ο πληθυσμός και να διαμορφώνει πλαίσια συζήτησης για επίλυση ζητημάτων που προκύπτουν στην εκάστοτε πόλη.

Σήμερα το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε αστικές περιοχές… ποσοστό που εκτιμάται ότι θα αυξηθεί στο 66% το 2050…

Έχεις σκεφτεί πως θα μοιάζει το μέρος που ζεις σε 30 χρόνια;

Bio
Latest Posts

echaritygr

Η Οικογένεια του e-Charity.gr Portal, απέναντι στην λογική της απλής κριτικής και της ακατάσχετης αποποίησης ευθυνών ή της άκρατης φιλολογίας, αναλαμβάνει τις ευθύνες του μέλλοντος, ΣΗΜΕΡΑ. Για εμάς, εσάς, το ΑΥΡΙΟ των παιδιών μας. Με μεράκι, αγάπη στον συνάνθρωπό μας κι αφοσίωση στον στόχο μας, συναντιόμαστε από κάθε γειτονιά της Ελλάδας, με έναν σκοπό. Να κάνουμε το όραμά μας, ΠΡΑΞΗ. Την Αλληλεγγύη, ΖΩΗ.